Ruim honderd Nederlandse bedrijven, waaronder zuivelbedrijven FrieslandCampina en Ausnutria, maar ook het medische technologie-bedrijf Medtronic, namen tussen 2018 en 2021 dubieuze betalingen aan van partijen uit Denemarken die helemaal niet hun directe klant waren. Hierdoor raakten zij verstrikt in een Deens netwerk, dat betalingen uit onder meer Syrië, Libië en Irak gebruikte om geld wit te wassen. In totaal ontvingen de Nederlandse bedrijven samen 7,25 miljoen euro, voornamelijk voor bestellingen uit het Midden-Oosten.

Dat blijkt uit 3400 banktransacties met een totale waarde van ruim tachtig miljoen euro. Het onderzoeksjournalistieke tv-programma Money Hunters (Pengejægerne) uit Denemarken ontving die data van Deense autoriteiten, die onderzoek deden naar deze netwerken. In Nederland werden deze transacties onderzocht door Investico en Argos, mede voor Trouw en De Groene Amsterdammer.

De betrokken Deense bedrijven verrichtten door heel Europa betalingen namens partijen onder meer uit Irak, Syrië en Libanon. Om aankopen in Europa te doen, betaalden deze Midden-Oosterse partijen een contant bedrag aan een ondergrondse bankier in hun land van vestiging. Die manier van bankieren wordt ook wel ‘hawala-bankieren’ genoemd. Een tussenpersoon in Denemarken bracht de zwarte contanten vervolgens naar reguliere Deense bedrijven die het equivalente bedrag via een bankrekening overmaakte als ‘wit’ geld naar de bedrijven in Nederland. Vanuit Denemarken werkten onder meer schoonmaakbedrijven, aannemers en een uitzendbureau mee aan de witwasconstructie.

In Nederland is het verboden te bankieren zonder vergunning van De Nederlandsche Bank en is hawala-bankieren strafbaar, juist omdat het gebruikt kan worden om grote sommen geld over te maken zonder dat deze opgemerkt worden door de autoriteiten. Daarmee is het aantrekkelijk voor witwaspraktijken en terrorismefinanciering. Bedrijven en banken moeten daarom onderzoek doen naar transacties die niet rechtstreeks van de aankoper komen.

‘Criminelen verstoppen zich graag in een bos waarin ze niet opvallen,’ zegt Tamara Pollard-Maijer, antiwitwas-specialist bij het Anti Money Laundering Center (AMLC), een kennis- en expertisecentrum. ‘De bank, de accountant, en de douane, zien allen slechts een klein stukje van de puzzel. Een bank weet niet of goederen daadwerkelijk verplaatst worden. De douane weet niet of ervoor betaald wordt, en door wie.’

Betalingen in Nederland

Melkpoederproducent Ausnutria, gevestigd in Zwolle, ontving tussen april 2020 en december 2021 zeven betalingen voor melkpoeder vanuit Denemarken via tussenbedrijfjes, waaronder een bouwbedrijf, een lasbedrijf, en een schoonmaakbedrijf. In totaal maakten die bijna driehonderdduizend euro over aan Ausnutria. Hetzelfde lasbedrijf deed ook betalingen aan zuivelproducent FrieslandCampina (ruim 160.000 euro). Zuivelbedrijf Interfood en het medische hulpmiddelen-bedrijf Medtronic kregen beide ongeveer zes ton betaald uit het Deense netwerk.

Ausnutria zegt dit soort betalingen, via een derde partij, ‘in principe’ niet aan te nemen. Volgens de woordvoerder van Ausnutria betrof het ‘gewoon’ leveringen van kindervoeding aan een partij in Irak. ‘Het is daar een roerige wereld, reguliere banken zijn bijna niet beschikbaar.’ Volgens de woordvoerder heeft de klant inmiddels ‘netjes een bankrekening geopend, maar daar ging natuurlijk enige tijd overheen’.

FrieslandCampina moet ‘tot zijn spijt’ bevestigen dat het in 2020 geld aannam van het Deense lasbedrijf voor een levering van ‘een blend van ongezoete gecondenseerde melk en plantaardig vet’ aan een klant in Libië. ‘Zakenpartners die gebruikmaken van dergelijke betalingen worden verzocht daarmee te stoppen,’ laat een woordvoerder weten. Zo niet, dan wordt de relatie beëindigd, ‘om te voorkomen dat FrieslandCampina onbewust betrokken raakt bij mogelijk onoorbare activiteiten.’ Medtronic ging niet in op de inhoudelijke vragen van Investico.

De faillissementscurator van één van de Deense witwasbedrijfjes probeert intussen ruim 22 miljoen euro terug te vorderen bij bedrijven in heel Europa. Daaronder zijn ook een kleine dertig Nederlandse bedrijven. De curator kan geen juridische grond vinden waarom deze bedrijven geld ontvingen van het Deense bedrijf – dat geld witwaste en op grote schaal factuurfraude pleegde.