Het landelijke opvangorgaan voor asielzoekers (Coa) is in 2016 door zorgbedrijven gewaarschuwd voor risico’s die het nam bij het inrichten van gezondheidszorg voor asielzoekers. Bij de aanbesteding hiervan koos het Coa voor de laagste prijs en legde risico’s rond de sterk schommelende aantallen asielzoekers in Nederland bij het bedrijf dat de zorg moest gaan leveren. Dat blijkt uit onderzoek van Platform Investico, Trouw en de Groene Amsterdammer.

Toen het aantal asielaanvragen in 2021 voor het eerst sinds 2016 serieus toenam en er meer opvanglocaties nodig waren kwam de zorg voor asielzoekers ernstig in de knel. Dat leidde in de zomer van 2022 tot grote zorgen of kinderen, zieken en zwangeren wel adequaat geholpen werden. Er verschenen alarmerende rapporten van de Gezondheidsinspectie en  zorgorganisaties.

Het zorgconcern dat de asielzorg zes jaar geleden gegund kreeg en hiervoor het bedrijf Gezondheidszorg Asielzoekers (GZA) oprichtte, is sinds vorig jaar niet in staat om aan alle asielzoekers medische zorg te leveren. Op steeds meer locaties zijn zorgverleners van GZA niet meer fysiek aanwezig, blijkt uit cijfers van het bedrijf. Bewoners van die opvangplekken moeten voor zorg bellen met een telefoonlijn of worden vervoerd naar een ‘satelliet-locatie’ waar wel een arts aanwezig is.

Zorg vanuit detacheringsbedrijven

Om het gat dat GZA laat vallen op te vullen, moet het Coa in zee gaan met twee detacheringsbedrijven, Just4Care en Arts en Specialist. Zij leveren extra huisartsen, verpleegkundigen en doktersassistenten voor nood- en crisisnoodopvanglocaties. In veel gevallen gaat het alleen om basale medische zorg.

Tientallen artsen, verpleegkundigen en andere direct betrokkenen spraken tegen Trouw, Platform Investico en de Groene Amsterdammer hun zorgen uit over de kwaliteit van de medische zorg die asielzoekers krijgen in deze tijdelijke locaties die soms wel een jaar open blijven.

Op nieuwe locaties ontbrak het vaak aan instructies, medische dossiers en andere basisbenodigdheden. Ook zijn er nog steeds zorgen over het opleidings- en ervaringsniveau van verpleegkundigen en doktersassistenten die zonder ervaring op een locatie met asielzoekers worden ingezet.

Op deze gevaren werd het Coa in 2016 al gewezen. In een aanbesteding die het Coa uitschreef was flexibiliteit, het snel kunnen anticiperen op wisselende aantallen asielzoekers in de opvang, ‘een absolute randvoorwaarde’, maar de opvangorganisatie wilde er niet extra voor betalen, blijkt uit opgevraagde documenten.

Zorgbedrijven die interesse hadden, waarschuwden het Coa dat de minimale financiering gevolgen kon hebben voor de kwaliteit en continuïteit van medische zorg voor asielzoekers. Er dreigde een situatie waarbij alleen op papier kon worden voldaan aan de zorgvraag van asielzoekers, maar niet in de praktijk, waarschuwden ze. Volgens één van de bedrijven werd er ‘een disproportioneel risico’ genomen. Maar het Coa was niet bereid om aanpassingen door te voeren, blijkt uit de documenten.

Voor de laagste prijs

Het zorgconcern Arts en Zorg won de aanbesteding met een volgens betrokkenen extreem laag bod. Omdat de inschrijving ‘abnormaal laag’ was, stelde het Coa een extra onderzoek in, bevestigt het opvangorgaan. De inhoud hiervan is geheim, zegt Coa, maar het zou hebben uitgewezen dat Arts en Zorg ‘de aanbieding op de juiste wijze kan uitvoeren.’

Terwijl de kwaliteit van de zorg vorig jaar afnam, steeg de prijs. Betrokkenen vertellen dat er flink geld wordt verdiend door de ingehuurde detacheringsbedrijven, tot 245 euro per uur voor een huisarts via het bedrijf Just4Care. Dat is ruim twee keer zoveel als het bedrag dat huisartsen in de avonden en weekenden verdienen. Interne communicatie van het bedrijf bevestigt dit tarief. COA beaamt dat de prijzen van gedetacheerde partijen als Just4Care ‘hoger’ liggen maar weigert verder inzicht te geven in de kosten.

Ook Arts en Zorg leunt meer en meer op de inkomsten uit asielzorg, blijkt uit jaarverslagen. De helft van de omzet en het rendement haalt het concern inmiddels uit asielzorg. Cijfers over 2022 zijn nog niet beschikbaar.

In een reactie zegt het Coa dat ‘contractpartijen’ verantwoordelijk zijn voor het organiseren van zorg op locatie en voor het zorgpersoneel. Het opvangorgaan stelt dat het zelf wordt gefinancierd op basis van het aantal asielzoekers dat feitelijk in de opvang verblijft, en dit daarom het uitgangspunt was voor de financiering van zorg.