Meer dan honderd Nederlanders, onder wie enkele die door justitie worden onderzocht, weken tussen 2014 en 2017 uit naar belastingparadijzen met behulp van advieskantoren die buiten het toezicht vallen van De Nederlandsche Bank (DNB). De Nederlandse kantoren die deze brievenbusbedrijven voor hen lieten oprichten, hoefden geen streng anti-witwasonderzoek te doen, omdat ze geen trustvergunning¹ hebben. De dienstverlening van deze kantoren verschilt intussen weinig van die van trustkantoren, die wel een vergunning nodig hebben. De FIOD spreekt van ‘hoog-risicostructuren’ voor belastingontduiking.

Er waren jarenlang aanwijzingen dat dit soort constructies werden gebruikt, maar nog nooit eerder kwamen er concrete voorbeelden naar buiten. Onderzoek van platform Investico, Trouw en Het Financieele Dagblad naar de Pandora Papers, een lek van twaalf miljoen documenten van veertien trustkantoren in belastingparadijzen, leggen nu de werkwijze van de Nederlandse kantoren bloot. De documenten kwamen in handen van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ), dat ze deelde met journalisten in meer dan honderd landen.

Fraude en cybercrime

Het Brabantse INCO hielp tussen 2014 en medio 2017 een kleine honderd klanten aan een brievenbusbedrijf op de Seychellen. Het Volendamse juridisch advieskantoor RPS Legal liet tevens tientallen Seychelse bedrijven oprichten. Onder meer een mondhygiënist, een hovenier, een zorgondernemer en een IT’er vonden zo hun weg naar de eilandengroep 1.600 kilometer oostelijk van het Afrikaanse continent.[^2]

Een van INCO’s klanten was projectontwikkelaar Willy W., wiens bedrijf Megahome[^3] failliet ging en een kwart miljard euro aan schulden achterliet. W. wordt verdacht van grootschalige faillissements- en belastingfraude. Kort voor het faillissement liet W. een Seychels bedrijf[^4] oprichten dat betalingen zou ontvangen van bedrijven gelieerd aan Megahome. Bij de curator was het bestaan van dit brievenbusbedrijf niet bekend. W. gaat niet in op vragen over zijn offshore bedrijf.

INCO werkte ook voor Reinier van E. In september 2020 viel de FIOD binnen bij diens internetbedrijf Quasi Networks omdat het voor tonnen aan belasting zou hebben ontdoken, onder meer via de Seychellen.[^5] Quasi Networks staat al jaren op de radar van de politie omdat het cybercrime, malware en het verspreiden van kinderporno zou faciliteren.[^6] Autoriteiten doorzochten ook het advieskantoor op de Seychellen dat Van E.’s brievenbusbedrijf beheerde, en namen onder meer computers in beslag, zo blijkt uit de gelekte documenten.

De eigenaar van INCO, Dennis Vermeulen, zegt in een reactie dat zijn bedrijf enkel bemiddelde bij de oprichting van bedrijven en niet bij de verkoop daarvan – een dienst die wel vergunningplichtig is. ‘Dit valt niet onder de wet toezicht trustkantoren, zoals uw experts ook zullen beamen.’ Over de klanten die strafrechtelijk worden onderzocht zegt hij: ‘Dit is erg onfortuinlijk om te horen en komt helaas bij alle financiële dienstverleners wel eens voor. Het is geenszins de insteek geweest om dit soort activiteiten te faciliteren.’ Sinds juni 2017 heeft INCO alle diensten voor Nederlandse klanten gestaakt, zegt Vermeulen. Hij helpt nu alleen nog buitenlandse klanten aan Nederlandse brievenbusfirma’s. RPS Legal gaat niet in op onze vragen.

Advocaat Melis van der Wulp, die promoveerde op regulering van trustkantoren, noemt het ‘een bekend patroon’ dat Nederlandse adviseurs samenwerken met buitenlandse trustkantoren. Hoewel sinds een wetswijziging uit 2019 ook dit soort bemiddelaars het risico lopen om de wet te overtreden, ‘onttrekt deze wijze van dienstverlening zich veelal aan het toezicht en is zij bovendien lastig te bewijzen’, zegt Van der Wulp. De Nederlandsche Bank heeft slechts een handvol mensen om illegale trustkantoren te controleren. DNB gaat niet in op vragen over de casus, noch op algemene vragen over toezicht op dit soort dienstverleners.

Ondergrondse sector

De bedrijven die INCO op de Seychellen liet oprichten waren vaak weer in handen van een anoniem bedrijf in Liberia of de Amerikaanse staat Delaware. ‘Dit zijn hoog-risicostructuren’, zegt Rob Bastiaan, medewerker van de FIOD bij het anti-witwascentrum AMLC. ‘De gemiddelde Nederlander heeft in Liberia of de Seychellen weinig te zoeken, en Liberia staat alom bekend als land waar je heel veel kan bereiken als je maar geld schuift. Dit soort gelaagde structuren wordt vaak gebruikt om de eigenaren af te schermen en te verbergen waar het geld vandaan komt.’

Sinds de publicatie van de Panama Papers in 2016 worden bedrijven die brievenbusfirma’s verkopen en beheren strenger gecontroleerd. Die controles hebben geleid tot een ondergrondse sector van advieskantoren die op het randje van illegaliteit opereren. Investico berichtte in 2018 al over de manieren waarop trustkantoren wetgeving ontwijken.[^7] Economisch onderzoeksbureau SEO schatte eerder dit jaar dat ongeveer 15 procent van alle trustdiensten in Nederland illegaal wordt aangeboden.[^8] Demissionair minister van financiën Wopke Hoekstra (CDA) laat momenteel onderzoeken[^9] of een integere trustsector wel mogelijk is, en of er niet een algeheel verbod moet komen op het aanbieden van trustdiensten.