Minister van Hoger Onderwijs Robbert Dijkgraaf heeft het digitale fraudesysteem van DUO per direct opgeschort. De uitvoeringsorganisatie mag voorlopig niet meer selecteren welke studenten worden gecontroleerd op basis van het eigen algoritme, maar mag alleen nog maar controleren met een willekeurige steekproef.

Dat heeft Dijkgraaf gisteravond in de Tweede Kamer bekendgemaakt, naar aanleiding van onderzoek van NOS op 3, het Hoger Onderwijs Persbureau, en Investico mede voor De Groene Amsterdammer en Trouw. Hieruit bleek dat het fraudecontrolesysteem van DUO aan alle kanten rammelde en bovendien opvallend vaak studenten met een migratieachtergrond trof.

DUO mag voorlopig geen gebruik meer maken van haar algoritme en risico-indicatoren. Willekeurige controles zijn volgens de minister ‘minder effectief, maar gezien de omstandigheden lijkt het me het meest verstandige wat we kunnen doen.’ Woensdag beloofde Dijkgraaf al het hele proces van fraudecontrole van DUO door een onafhankelijke en externe partij te laten onderzoeken.

Uit het onderzoek van Investico, NOS op 3 en het Hoger Onderwijs Persbureau bleek dat het algoritme van DUO niet goed is onderbouwd. De uitvoeringsorganisatie had het algoritme ingericht op basis van eigen ervaringen. DUO heeft in de tien jaar dat het algoritme in gebruik was geen reden gezien om het te evalueren. Ook de toeslagenaffaire was voor DUO geen aanleiding om hun systeem te evalueren. DUO verloor de afgelopen jaren een kwart van de rechtszaken die studenten tegen de uitvoeringsorganisatie aanspanden.

Uit een uitvraag onder advocaten bleek dat vooral studenten met een migratieachtergrond werden getroffen. In 97 procent van de 376 rechtszaken waarover de advocaten informatie deelden, bleek het om een student met een migratieachtergrond te gaan.

Dijkgraaf zei ‘echt geschrokken’ te zijn. ‘Het kan gewoon niet zo zijn dat bepaalde specifieke groeperingen er bij controles worden uitgepikt, zelfs als dat onbedoeld is.’De reactie van de minister is opvallend. DUO liet in eerste instantie weten dat de bevindingen van het onderzoek geen aanleiding waren voor intern onderzoek. Ook bleef de organisatie bij het plan om vanaf september de fraudecontroles te gaan verviervoudigen met de uitbreiding van de basisbeurs naar het hoger onderwijs.