Haar van Oeigoeren mogelijk in Nederlandse hair exentsions

Pruiken uit Xinjiang

Beeld door: Flip Franssen, 2019

Nieuws

Haar van Oeigoeren mogelijk in Nederlandse haarproducten

Extensions en pruiken die onder dwang worden gemaakt door Oeigoeren in Chinese haarfabrieken in de regio Xinjiang, komen waarschijnlijk ook in Nederland terecht. Zeker één Chinese haarfabrikant, die ook haar uit Xinjiang haalt, exporteerde afgelopen jaren meerdere ladingen mensenhaar naar Nederland. Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor  LINDA., Trouw en De Groene Amsterdammer.

Het Chinese bedrijf Emeda koopt mensenhaar op en exporteerde het afgelopen vijf jaar zeker zes vrachten naar Nederland. Tot voor kort bood de haarfabrikant uit Qingdao op zijn website zelfs openlijk bundels onbewerkt mensenhaar uit Xinjiang aan, blijkt uit het onderzoek. De herkomst van menselijk haar uit China is niet altijd duidelijk. Verschillende Oeigoerse ex-gevangenen van strafkampen in Xinjiang hebben getuigd dat hun eigen haar bij binnenkomst van het kamp werd afgeschoren.

Emeda is niet het enige bedrijf met banden in de Oeigoerse regio in China. Investico lokaliseerde bijna vijftig haarbedrijven in Xinjiang. Het merendeel daarvan werd afgelopen drie jaar opgericht – een twintigtal zelfs nog dit jaar. De ontwikkeling van de haarindustrie in Xinjiang is een speerpunt voor China, dat in arbeidsintensieve industrieën een belangrijk middel ziet voor de ‘bestrijding van armoede’.

Experts, zoals onderzoekers van het Australische ASPI, waarschuwen echter voor dwangarbeid; vaak zijn de fabrieken gevestigd in de buurt van interneringskampen. In China zijn naar schatting een miljoen Oeigoeren in dergelijke ‘heropvoedingskampen’ opgesloten.

Blijf op de hoogte van onze onderzoeken. Meld je aan voor de nieuwsbrief

Amerikaanse douane

De Amerikaanse douane hield eerder dit jaar twee grote partijen synthetische pruiken en haarwerken van ‘100% human hair’ tegen uit Xinjiang op vermoeden van dwangarbeid. Op het bedrijventerrein waar het haar verwerkt was, is ook een interneringskamp gevestigd.

Precieze exportdata zijn voor Europa niet beschikbaar, maar via een omweg komt haar uit Xinjiang zeer waarschijnlijk ook in Nederland terecht. Zeker een derde van de haarfabrieken in Xinjiang hebben dezelfde aandeelhouders, directeurs en bestuursvoorzitters als haarfabrieken in Oost-China, die op hun beurt haarproducten exporteren naar de westerse markt. Zo komt haar via de Verenigde Staten ook in de Nederlandse schappen terecht.

Ongepaste vragen

Nederlandse handelaars van haar zijn vaak niet bekend met de precieze herkomst van hun producten. ‘Dat zijn de ongepaste vragen’, zegt een Nederlandse verkoper van de Amerikaanse haarmerken Pristine en Afri Naptural. ‘Niemand vertelt je waar ze het haar precies vandaan halen. Je hoort het niet, je weet het niet, het is niet na te gaan.’

Nederland controleert haarproducten uit China niet. ‘Onze organisatie heeft geen taak op het gebied van producten gemaakt onder dwangarbeid,’ zegt een woordvoerder van de douane.

Dwangarbeid in Oeigoerse kampen is een gevoelig punt. Vorige week sprak de Tweede Kamer in een rondetafelgesprek over Oeigoerse dwangarbeid in de textielindustrie. Ook daarbij is onduidelijk hoe de producten precies ontstaan. De meeste bedrijven die handelen met China kennen hun keten niet van voor naar achter, zei Jef Wintermans, coördinator Convenant Duurzame Kleding en Textiel bij de Sociaal-Economische Raad in dat gesprek. ‘Bedrijven die met zekerheid kunnen zeggen dat hun keten vrij is van dwangarbeid vormen de uitzondering.’

Gedwongen afstaan

Verschillende ex-gevangen van strafkampen in Xinjiang getuigen dat hun haar bij binnenkomst van het kamp werd afgeschoren. Gelbinur Sidik, een voormalig docent Chinees in een van de kampen die nu in Nederland woont, verklaart aan Investico dat ze aan een kampbewaarder vroeg wat er met die haren gebeurde. Het antwoord: ‘Wat ze gaan doen met de haren? Ze sturen de haren naar het binnenland en maken er handel van, ze gaan pruiken maken en verkopen.”’

Chinese haarfabrikanten spreken die bewering tegen. Of afgeschoren lokken van gevangenen daadwerkelijk in de handelsketen terechtkomen is niet bewezen. Wel is duidelijk dat mensenhaar zeer kostbaar is, en dat China moeite heeft aan de wereldwijde vraag ernaar te voldoen.

In veel landen worden producten als hairextensions onder invloed van celebrity culture steeds populairder. De grondstof van deze _human hair-_producten wordt goeddeels gewonnen in Indiase tempels, waar bedevaartsgangers hun haar afscheren voor het binnengaan – én op het Chinese platteland, waar meisjes hun haar verkopen om in hun levensonderhoud te voorzien. Maar met het groeiend GDP zijn steeds minder vrouwen geneigd hun staart te verkopen.

Speurwerk

Mensenhaar uit Chinese strafkampen naar Nederlandse kappers

Extensions, nepwimpers en andere haarwerken worden dankzij openlijk gebruik door celebrities zoals Kim Kardashian steeds populairder

Luister de aflevering

Verantwoording

Investico is radicaal transparant. In verantwoordingsdocumenten maken wij onze onderzoeksmethodes en resultaten openbaar zodat publiek en andere onderzoekers ons werk kunnen controleren en erop kunnen voortbouwen. In de longread van het onderzoek hieronder verwijzen noten naar het bronmateriaal. Wilt u meer weten over onze missie en methode? Lees meer

Onderzoek met bronnen

Pruiken uit Xinjiang

Beeld door: Flip Franssen, 2019

De handel in mensenhaar is een miljardenindustrie, met China als hoofdleverancier – ook voor Nederland. In Xinjiang werken duizenden Oeigoerse dwangarbeiders aan extensions, pruiken en haarstukken.

‘Wij verzorgen ons haar met zwart sesamzaad en we wassen het met de olie die achterblijft na het maken van polo, een pilavgerecht’, vertelt een Oeigoerse vrouw ons in een anoniem vergaderzaaltje. Onwillekeurig grijpt ze haar eigen lokken vast. Ook in Nederland gebruikt ze nog steeds de natuurlijke producten waarvan haar voorouders duizend jaar terug de verzorgende werking al begrepen. Van oudsher vertelt haardracht in de Oeigoerse cultuur veel over de sociale status van individuen: zo dragen getrouwde vrouwen twee vlechten en ongehuwden een (oneven) veelvoud daarvan.1

Het zijn dit soort traditionele gewoontes die de Chinese Communistische Partij sinds 2011 met programma’s als ‘Project Beauty’ probeert uit te wissen. Daartoe worden onder meer ‘modeshows’ georganiseerd in de regio, waar schoonheidsspecialisten vrouwen leren om crème en lippenstift te smeren, symmetrische wenkbrauwen te tekenen – en hun haar te stylen. Hoofddoeken werden verboden,2 net als het dragen van ‘vreemde kleding’. In Zuid-Xinjiang, waar veel Oeigoeren wonen, kwamen er op deze manier alleen in 20183 bijna 3000 beautysalons en 8000 schoonheidsspecialisten bij.

Ook in de honderden concentratiekampen die Peking sinds 2013 oprichtte om de ‘opstandige’ regio ‘her op te voeden’ komt haarverzorging en cosmetica expliciet aan bod. Guzailinuer Aishan, een Oeigoerse vrouw die in een van de kampen wordt ‘opgeleid’ tot schoonheidsspecialist, vertelt op de Chinese staatsomroep4 blijmoedig: ‘Ik help mensen om mooi te zijn, fashionista’s te zijn. Als ik afgestudeerd ben wil ik een salon openen, om nog meer mensen te helpen.’

Word nu Vriend van Investico en versterk de onderzoeksjournalistiek in Nederland

Steun ons

Haarproductie Xinjiang groeit fors

‘Haarverzorging’ is echter een eufemisme: in werkelijkheid staat Hotan, een regio in Zuidwest-Xinjiang, vol met fabrieken die extensions en andere haarwerken produceren voor de wereldmarkt, en zijn de makers van deze haarproducten geen vrije medewerkers maar dwangarbeiders. De producten die deze bedrijven maken, komen ook in het Westen terecht, blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor LINDA. en De Groene Amsterdammer, en ze liggen zeer waarschijnlijk ook in Nederlandse winkels.

De oorsprong van het haar lijkt evenmin ‘vrij’. Verschillende getuigen zeggen dat het haar van gevangenen wordt afgeschoren, en een voormalig kampdocent werd verteld waar dat haar terecht komt: in extensions en pruiken voor de export. Uit ons onderzoek blijkt dat tenminste één Chinese haarfabrikant, genaamd Emeda, mensenhaar koopt in Xinjiang en de afgelopen vijf jaar zeker zes vrachten haarstukken exporteerde naar Nederland.

Haarfabrikant Emeda is niet het enige bedrijf met banden in de Oeigoerse regio. In de afgelopen twee jaar hebben zich tientallen haarbedrijven gevestigd in Xinjiang. Die verplaatsing wordt met belastingkorting en subsidie aangemoedigd door de Chinese staat.5 Hoewel het onmogelijk is om Oeigoeren in de regio zelf hierover te spreken, laten nieuwsberichten en overheidsdocumenten zien dat de ontwikkeling van de haarindustrie een speerpunt is voor China. Het arbeidsintensieve fabriekswerk moet de regio ‘uit de armoede’ trekken.

De recentelijk opgezette haarfabrieken in Xinjiang zijn niet los te zien van haarproducenten in het oosten van China. Investico ontdekte dat zeker een derde van die fabrieken nauwe banden heeft of had met bedrijven elders in China. De bedrijven in Xinjiang hebben vaak aandeelhouders of directeurs die ook bedrijven in het oosten bezitten. Die bedrijven leveren op hun beurt weer aan Amerikaanse producenten die haar verwerken onder eigen productnamen. Mane Concept is bijvoorbeeld zo’n Amerikaanse producent, die onder andere Pristine en Afri Naptural maakt – merken die ook in Nederland in de schappen liggen.

Gedwongen afstaan

Het gedwongen afstaan van haar is een terugkerend aspect in de getuigenverklaringen van Oeigoeren die geïnterneerd zijn geweest. ‘Ze knipten ons haar af, maakten ons kaal. Alles was weg. Niets meer. Ik had lang haar’, zei Gulbakhar Jelilova, een Kazachstaanse Oeigoer die tijdens een zakenreis opgepakt werd onlangs tegen CNN.6 Qelbinur Sidik, een voormalig docent Chinees in een van de kampen die nu in Nederland woont, bevestigt dat iedereen die dat kamp binnenkwam werd kaalgeschoren. We komen met haar in contact via DUHRF (Dutch Uyghur Human Rights Foundation), een door Oeigoerse activisten in Nederland opgerichte ngo. Via hen laat ze ons weten: ‘Ik zat in een vrouwenkamp in Ürümqi, ik zag dat de vrouwen kaalgeschoren waren. Dus ik vroeg aan iemand die ik ken bij de politie: wat gaan ze doen met de haren? Want er zitten bijna 10 duizend vrouwen in dit kamp. Toen antwoordde die politieagent: “Ja, ze worden allemaal kaalgeschoren. Wat ze gaan doen met de haren? Wat denk je zelf? Ze sturen de haren naar het binnenland en maken er handel van, ze gaan pruiken maken en verkopen.”’

De getuigenissen waarin andere ex-gevangen over het verlies van hun haar praten, zijn talrijk. Vaak is het een bijzin – tussen bloedtesten, vreemde injecties, verkrachting en gedwongen abortus in. Voor de gevangenen is het slechts een van de vele vernederingen die ze doorstaan. Mihrigul Tursun, een andere voormalige gevangene, getuigde in 2018 voor het Amerikaanse Congres: ‘Ik werd op een hoge stoel gezet. Mijn handen en voeten werden vastgeklikt. Mijn hoofd werd kaalgeschoren.’ Een derde vrouw7 getuigt: ‘Ze knipten ons haar af, nadat ze het door de tralies [van onze cel] hadden getrokken. We waren allen geboeid, geketend, en werden vaak geroepen voor ondervragen. Het schreeuwen, smeken en het huilen gaat nog steeds door mijn hoofd.’

Voor China, dat een wereldwijde haarmarkt te voeden heeft maar steeds moeilijker aan ‘donateurs’ komt, zijn de strafkampen in potentie een lucratieve inkomstenbron. Hoewel nooit hard bewezen is dat de afgeschoren lokken van Oeigoerse gevangenen in de handelsketen terechtkomen, lijkt haar te kostbaar om in de prullenbak te verdwijnen: de waarde ervan vertwaalfvoudigde afgelopen tien jaar.8 Leugens, vindt Zheng Yuesheng,9 manager van een haarfabriek in Xinjiang. Wie deze beschuldigingen uit is ‘gek en onwetend over de industrie.’

Celebrity culture

Echt mensenhaar, allemaal van één hoofd, onbewerkt en nooit geverfd of gekruld – virgin remy hair. Het hangt zomaar voor het grijpen. In een haar- en beautywinkel in het hart van de Amsterdamse Pijp, zijn de mogelijkheden zo breed als de volledige rechterwand van de zaak. Vanuit de hoek achterin staren tientallen ogen je uitdrukkingsloos aan, het glimmende haar op hun plastic hoofden klaar om mee te nemen en een ander hoofd te verfraaien. Korte zwarte krullen, halflang golvend haar, een pittig kort kapsel van zijdezacht steil haar of toch een kaarsrechte bob? Erachter hangen talloze plastic verpakkingen met volle staarten te wachten op een nieuwe eigenaar.

Vroeger, vertelt de eigenaresse van een Amsterdamse haarsalon die de extensions bij klanten inzet, lieten mensen die een volle bos haar wilden zich discreet behandelen in een achterkamertje van de salon. Inmiddels is het dragen van extensions, plakwimpers, en alle andere vormen van ‘nephaar’ nagenoeg uit de taboesfeer: celebrities als Kim Kardashian10 hebben geen enkele schroom toe te geven dat hun lange vlechten van het hoofd van iemand anders komen – en adverteren zelfs voor extensions-merken op hun social media-accounts.

Onder invloed van die celebrity culture neemt de vraag ernaar al jaren toe. In Nederland vind je die producten bij luxe kappers, op handelswebsite Alibaba of bij kleine speciaalwinkels. De verhalen over de herkomst van het haar zijn divers. Het zou uit Indiase tempels komen, waar bedevaartgangers hun haar afscheren voorafgaand aan het binnengaan om de goden te eren. Of van vuilnisbelten in Pakistan, gevangenissen in Rusland,11 gedwongen afgifte in Venezuela in ruil voor medicatie of eten. Krulletters op de verpakkingen suggereren een herkomst uit Brazilië, Peru en Bolivia.

In werkelijkheid komt het gros van het mensenhaar op de wereldmarkt uit India en China.12 Van oudsher reizen handelaars over het arme Chinese platteland, waar vaak jonge meisjes hun staart afstaan om zo weer even in het levensonderhoud van het gezin kunnen voorzien. De haarmarkt berust op een verschil in rijkdom, kansen en waarden tussen hen die bereid zijn van hun haar te scheiden, en zij die het uiteindelijk dragen, stelt antropoloog Emma Tarlo in haar boek Entanglement – waarin ze de wereldwijde haarhandel nauwgezet in kaart13 bracht. 

Hoewel China nog steeds met afstand de grootste exporteur van pruiken van mensenhaar en synthetisch materiaal is, verliest het afgelopen jaren steeds meer marktaandeel aan Hongkong en aan landen als Indonesië en Zuid-Korea. Cijfers van VN-handelsdatabase Comtrade laten zien dat China in 2018 bijvoorbeeld 890 miljoen dollar14 aan ‘Wigs, false beards, eyebrows etc, of human hair’ exporteerde, ruim 77 procent van de wereldwijde haarexport. In 201315 was dat nog 84 procent en 1,3 miljard. Chinese plattelanders blijken minder bereid om hun haar af te staan, dus trekken handelaars steeds vaker over de grens: naar Cambodja of Vietnam.16 Vanwege stijgende salarissen worden fabrieken bovendien verplaatst naar lagelonenlanden in Zuid-Oost-Azië of West-Afrika. Of naar rurale gebieden in China zelf waar lonen lager en werkomstandigheden slechter17 zijn: Xinjiang is zo’n voorbeeld.

Lop County

‘Vroeger maakte ik er 100 op een dag. Nu ik getraind ben, kan ik er wel 850 tot 900 maken’, vertelt een jonge medewerker van een fabriek in Hotan, een regio in Zuid-Xinjiang, trots vanachter zijn mondkapje. Op het klinisch witte bureau voor hem ligt een stapel zwart haar dat hij in kleine plukjes met een elastiekje bijeen bindt, een karweitje dat hem naar eigen zeggen al meer dan 2 duizend Chinese yen per maand oplevert – grofweg 250 euro. Het is een van de vele priegelwerkjes in de productie van haarstukken. Als de camera uitzoomt voor het bedrijfsfilmpje, zien we hoe zijn collega’s bossen haar door reuzenkammen halen, de haren met een naaimachine aaneennaaien, of ze een voor een met een pennetje vastmaken op een onderstuk dat straks een volle pruik moet worden.

Luopu of Lop County Hair Industrial Park was tien jaar geleden nog een kale vlakte was in het zuiden van Xinjiang. Nu is het uitgegroeid tot een productie-hub waar tientallen haarbedrijven vanuit het hele land zijn gevestigd, die gezamenlijk duizenden lokale Oeigoeren ‘in dienst’ hebben. Op satellietbeelden18 is te zien hoe in het in 2010 nog lege gebied in de loop van 2013 het ‘Vocational Skills Education and Training Center’ (VSETC) verschijnt – buiten China ook wel bekend als interneringskamp. In de jaren daarna wordt rondom het kamp de ene na de andere fabriek opgetrokken. Het kamp levert gevangen aan de nabijgelegen fabrieken om ze daar tewerk te stellen.19 Diezelfde fabrieken gebruikt China voor propagandafilmpjes over anti-armoedeprogramma Xinjiang Aid.

Het gehele bedrijventerrein werd afgelopen augustus door de Amerikaanse douane en grensbewaking op een zwarte lijst gezet op verdenking van dwangarbeid: producten afkomstig uit het gebied krijgen een importban20 opgelegd. Eerder deze zomer onderschepte de douane in de haven van New York-Newark een Chinese scheepslading met bijna 13 ton aan mensenhaar afkomstig uit Xinjiang. Lange donkere staarten in knalgele verpakkingen om te verwerken tot haarstukken, extensions en pruiken – totale waarde, ruim 800 duizend dollar21. Een ander bedrijf op het industriepark, Hetian Haolin Hair Accessories, leverde in twee jaar tijd 189 vrachten haarproducten aan de Verenigde Staten, zo blijkt uit exportdata22 die Investico verkreeg. Voor Europa zijn dergelijke data niet voorhanden,23 maar het bedrijf levert volgens manager Lu Wenting ‘vooral aan Afrika, Noord-Amerika, en Europa.’

Wel voorhanden in Europa zijn de openbare data van handelsplatform Alibaba. Uit onze analyse van die gegevens blijkt een directe link tussen Xinjiang en Nederlandse kopers van haarstukken: het Chinese bedrijf Emeda, dat allerhande haarstukken aanbiedt levert bijna een kwart van haar verkopen aan de Europese markt24 en verscheept ook regelmatig ladingen naar Nederland.25 Een vertegenwoordiger van Emeda,26 naar eigen zeggen een van de ‘grootste en eerlijkste’ haarverkopers van China,27 vertelde afgelopen mei aan Radio Free Asia dat het een deel van haar producten maakt met haar uit Xinjiang. Meer details28 wilde het bedrijf niet kwijt, maar online bood Emeda naast Russische en Chinese staarten tot voor kort ook ‘dark brown virgin Xinjiang human hair’ aan.29 

Intussen is de verwijzing naar Xinjiang verdwenen. Vergelijkbare foto’s van lange bruine haren, bijeengebonden met goudkleurig touw, staan nog wel online, maar worden aangeprezen30 als ‘virgin Russian remy human hair’. Eenmaal op de Westerse markt zijn overigens lang niet alle producten terug te leiden naar China. Zo heeft Emeda, net als sommige andere haarbedrijven, een in-house drukkerij: indien gewenst kan er al in China een op maat gemaakte verpakking van de westerse verkoper aangehangen worden.

Haarbedrijven gelijk op met nieuwe detentiecentra

Elke twee seconden koopt ergens ter wereld iemand een pruik op consumentenwebsite AliExpress, bracht moederbedrijf Alibaba in 2018 via staatsmedia naar buiten. Nederland wordt genoemd als een van de zes grootste importeurs van ‘Chinese wigs’, samen met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Europa is daarmee een groeimarkt, schrijft het Chinese staatsmedium Global Times trots: in 2018 leverde AliExpress er 50 procent meer pruiken dan in 2017. Het grootste deel daarvan komt uit Xuchang, the City of Wigs, waar volgens The Global Times ook Michelle Obama, Beyoncé en Rihanna hun haarstukken vandaan halen. Alleen al in 2018 verdiende Xuchang zo’n 223 miljoen dollar met de pruikenverkoop.31

De laatste jaren ontwikkelt zich een nieuwe haarproductie-hub in Xinjiang. Die uitbreiding loopt gelijk op met de vestiging van nieuwe detentiecentra voor Oeigoeren, en lijkt te profiteren van de goedkope arbeid die via de kampen wordt aangeboden. Het blad China County Economic News, dat onder partijkrant The Economic Daily valt, noemt de haarproductenindustrie ‘een van de belangrijkste investeringsprojecten in Luopu County’, dat werkgelegenheid biedt aan duizenden lokale werknemers.32

Een verslaggever van de Xinjiang Daily, een aan de staat gelinkte krant, die in juli op reportage ging in een haarfabriek in Lop, is onder de indruk van de ‘vitaliteit die voelbaar is’ op het bedrijvenpark, waar intussen 32 haarbedrijven in productie zijn die samen zevenduizend mensen werk bieden. Nog 8 bedrijven staan op het punt zich in de regio te vestigen, schrijft de krant.33 Naast werk bieden de bedrijven bovendien een opleidingstraject, en gratis kost en inwoning.34

Investico werkt altijd samen met andere media. Zo versterken we de onderzoeksjournalistiek in Nederland.

Lees meer over ons

Volgens De Xinjiang Daily zien de lokale autoriteiten de ontwikkeling van arbeidsintensieve industrieën als een belangrijk middel in armoedebestrijding. Industrieparken voor haarproducten, met toonaangevende ondernemingen, moeten hoogwaardige ontwikkeling brengen. ‘Op dit moment zijn 9 productielijnen in volle werking’, vertelt fabrieksmanager Zhu Huanlin: ‘Vergeleken met vorig jaar is de output met 30 procent toegenomen.’ Binnen twee jaar moet de jaaromzet 3,5 miljard yuan bedragen – zo’n 450 miljoen euro.35  De bedrijven kunnen in coronatijd rekenen op steun van de lokale overheid, zoals belastingverlaging, en kortingen op leningen.36

Ook elders in Xinjiang is de haarindustrie booming. Een overzicht37 van de belangrijkste investeringen in Wushi County, eind 2018 gepubliceerd op een lokale overheidswebsite, noemt het ‘2 miljoen pruiken per jaar-project’. Een investeringsproject van 30 miljoen yuan, gesteund door de staat, dat gerealiseerd wordt in Wushi County in Xinjiang. De pruikenmarkt in Lop County lijkt kansrijk, zo staat vermeld in het investeringsoverzicht, en de verwachting is een jaarlijkse winst van 9 miljoen yuan38 [1,16 miljoen euro].

Naar het westen

De door de Amerikanen onderschepte vracht met haar was rechtstreeks afkomstig uit Xinjiang. Via bedrijfsregisters lokaliseren we 49 actieve haarfabrieken in de regio – nagenoeg alle opgericht in afgelopen jaren, en zelfs 19 ervan in 2020. Eenderde van de fabrieken in Xinjiang hebben dezelfde eigenaars of aandeelhouders als bedrijven in, bijvoorbeeld, Qingdao of City of Wigs Xuchang. De export lijkt te lopen via deze bedrijven in het oosten. Chinese nieuwsmedia bevestigen dat: ‘Veel binnenlandse haarproducenten moesten afgelopen jaren dringend hun productiecapaciteit uitbreiden en nieuwe locaties voor fabrieken selecteren’, schreef de staatsgesteunde krant Xinjiang Daily in juli dit jaar. ‘Lop County maakt ten volle gebruik van haar voordelen op de vlakken van locatie, transport, resources, markt, beleid.’

Op de lijstjes van marktanalisten39 prijkt Xuchang Haoyuan steevast tussen grote haarverkopers als Balmain en Great Lengths. Haoyuan richtte in 2012 een afdeling op in Xinjiang – genaamd ‘Xuchang Haoyuan Hair Products Co. Ltd., Wujiaqu Branch’, naar de stad in Noord-Xinjiang waar het bedrijf is gevestigd. Het bedrijf lijkt na enkele maanden opgeheven te zijn, maar dezelfde eigenaar – tegelijk óók nog steeds voorzitter van Xuchang Haoyuan – maakte onder een nieuwe naam op hetzelfde adres een doorstart.

Het bedrijf in Xinjiang verscheepte in 2017 en 2018 regelmatig haarproducten naar Amerika.40 En ook Xuchang Haoyuan, dat daarmee dus nauwe banden heeft, levert aan Amerika. Onder meer aan Oradell International, Model Model Hair Fashion en Mane Concept; Amerikaanse haarbedrijven die de consument op zichzelf waarschijnlijk niets zeggen. Zij maken op hun beurt weer haarproducten onder eigen merken, die we ook in verschillende Nederlandse winkels aantreffen. 

Het ‘Perzische’ haarstuk van Motown Tress41 bijvoorbeeld, voor 279,99 voor u. Of de Pristine Straight,42 ‘brandschoon en onaangeraakt als verse sneeuw’. En de synthetische Caribische, Braziliaanse en Senegalese krullen van Afri Naptural43 – te koop in webshops en afroshops in alle grote Nederlandse steden. 

De Amerikaanse bedrijven reageren niet op onze bevindingen op onze vragen naar de herkomst van hun haar. Op de vraag of hij weet of dit haar mogelijk uit Xinjiang komt, laat een Nederlandse doorverkoper44 weten: ‘Nee, dat zijn de ongepaste vragen – niemand vertelt je waar ze het haar precies vandaan halen. Je hoort het niet, je weet het niet, het is niet na te gaan.’

Satellietfabrieken

‘Niet alles in Xinjiang is met dwangarbeid gemaakt’, zegt Amy Lehr45 van het Amerikaanse Center for Strategic and International Studies (CSIS). ‘Maar er is wel een significant risico op door de staat gesponsorde dwangarbeid. Omdat de regio zo gesloten is, en hevige surveillance kent, is het heel moeilijk om te bepalen hoe een product uit Xinjiang tot stand is gekomen en of daar dwangarbeid aan te pas is geweest. Sommige experts pleiten daarom voor de vooronderstelling van dwangarbeid, omdat het te moeilijk is om het tegendeel te bewijzen.’

Zo staakte NGO Better Cotton Initiative in oktober de textielaudits in Xinjiang, omdat er naar eigen zeggen niet fatsoenlijk te controleren46 is. Het Australische onderzoeksinstituut ASPI constateerde bovendien in september dit jaar dat er afgelopen drie jaar nog eens 380 interneringskampen gebouwd werden in de regio. Die staan vaak in de nabijheid van gloednieuwe fabrieken – volgens ASPI een indicatie voor het verband tussen massale internering en grootschalige dwangarbeid.

Via het ‘mutual pairing assistance programme’, zo blijkt uit documenten van de regionale overheid in Xinjiang, worden bedrijven uit met name rijke steden in Oost-China verleid satellietfabrieken te openen in Xinjiang – vaak in sectoren met laaggeschoold en arbeidsintensief47 werk. Deelname aan het _pairing-_program is wat Lehr van denktank CSIS betreft een red flag, maar ook die deelname is steeds moeilijker te controleren – webpagina’s over bedrijven die bij pairing betrokken zijn worden steeds vaker offline gehaald.48

Oeigoerse dwangarbeid blijft ook niet beperkt tot het territorium Xinjiang. Tussen 2017 en 2019 werden naar schatting 80 duizend Oeigoeren naar andere Chinese regio’s gebracht, om daar fabrieksarbeid te verrichten – onder constant toezicht en met ideologische training buiten werkuren. 

Ook hier is het Chinese internet weer opener dan je zou denken. Advertenties49 op internet prijzen de werkkrachten openlijk aan: ‘De voordelen van Xinjiang arbeiders zijn: semi-militaire managementstijl, bestand tegen ontberingen, geen verlies van personeel… Minimale bestelling honderd arbeiders!’, schrijft een bemiddelaar op een Chinees HR-forum onder de kop ‘Duizenden etnische minderheden wachten op online boeking’. ‘Leverbaar binnen 15 dagen na tekenen van het contract. Eventueel bij te bestellen: fabrieksmanagers, eveneens uit Xinjiang, voor 24/7 politiebewaking.’

Nog geen exportverbod in Nederland

In Nederland komt het haar intussen zonder problemen langs de douane. ‘Onze organisatie heeft geen taak op het gebied van producten gemaakt onder dwangarbeid’, reageert een woordvoerder.50 ‘Er vinden daarom geen controles plaats op dit onderwerp.’ Zolang de douane geen gerichte opdracht krijgt producten te weigeren die met dwangarbeid zijn gemaakt, komen ze zonder problemen het land binnen.

Die actie blijft vooralsnog uit. Ministers Blok van Buitenlandse Zaken en Kaag van Handel en ontwikkelingssamenwerking wijzen vooral naar bedrijven zelf en hun plicht om ‘maatschappelijk verantwoord’ te ondernemen. Maar de meeste bedrijven die handelen met China kennen hun keten helemaal niet van voor naar achter, zei Jef Wintermans, coördinator Convenant Duurzame Kleding en Textiel bij de Sociaal-Economische Raad, vorige week in een rondetafelgesprek in Den Haag. ‘Bedrijven die met zekerheid kunnen zeggen dat hun keten vrij is van dwangarbeid vormen de uitzondering.’


  1. Dit artikel bevestigt de beelden van A. (wat betreft vlechten). Dit artikel zegt bovendien dat die drachten in grote steden niet meer zo strikt wordt nageleefd, maar in Zuid-Xinjiang juist wel. Lop ligt in die regio. 

  2. Rapporteert bijvoorbeeld BBC 

  3. Blog Timothy Grose, hoogleraar China Studies op Rose-Hulman Institute of Technology 

  4. Zoals deze van CTGN. China Files heeft hier ook over gepubliceerd. 

  5. Sinotex.cn, doorgeplaatst bericht van Xinjiang Economic Daily; state backed local newspaper

  6. CNN, maar Jelilova maakte eerder al een statement in De Groene Amsterdammer

  7. Tursunay Ziyawudun tegen UHRP. 

  8. zegt een handelaar bijvoorbeeld in dit stuk van CNN

  9. Zie bericht in Global Times, 23 september 2020, Legislation against Xinjiang companies hurts local workers. 

  10. Interview met Kim Kardashian in Netflixshow My next guest needs no introduction with David Letterman

  11. Zie dit bericht in The Guardian 

  12. Emma Tarlo, Entanglement, pagina 171 

  13. Pagina. 46 en 47 uit Tarlo, Entanglement, 2016 

  14. OEC, Zie hier 

  15. OEC, Zie hier. Afgerond. 2018 77,2 en 2013 83,8, 4,6 procentpunt verschil 

  16. Entanglement, Emma Tarlo, p. 43, Tarlo koppelt dit direct aan Olympische Spelen in Beijing, die veel financiële kansen meebracht. Verschillende getuigenissen van haarhandelaars in de pers stellen dat het steeds moeilijker is om haar te verkrijgen. Dit artikel bijvoorbeeld stelt dat dat komt omdat meer haar onbruikbaar wordt -omdat mensen hun haar bijvoorbeeld verven- en omdat steeds minder mensen op het platteland wonen. Caixin Global 30 november 2018. Een voorbeeld van een bedrijf dat naar andere landen trok is Henan Rebecca Hair Products, dat nu fabrieken heeft in Nigeria, Cambodja en Ghana, stelt Xinhuanet (mei 2017). 

  17. Tarlo, Entanglement, pagina 213. 

  18. CNN zette deze beelden door de tijd heen op een rij. 

  19. Zie hier 

  20. Volgens het US Department of Labor werken alleen al in de haarindustrie duizenden minderheidsgroepen, die vaak onder dwang, met beperkte bewegingsvrijheid onder constante bewaking extreem lange dagen draaien voor weinig tot geen geld. Lees hier. 

  21. Bericht CPB.gov 

  22. Blijkt uit data van ImportGenius, leveringen tussen mei 2018 en mei 2020 

  23. Sinotex.cn, doorgeplaatst bericht van Xinjiang Economic Daily; state backed local newspaper 

  24. Zie Emeda op Alibaba 

  25. Zie Emeda op Alibaba 

  26. Bedrijfsinformatie (Chinees) 

  27. Website Emeda 

  28. Zie dit bericht op Radio Free Asia 

  29. Bericht in CNN. Op de website hairfactory.cn, Hier staat het haar nog online, en hier het bestelformulier 

  30. Website Emeda 

  31. Zie rapportage Global Times hier (Engelstalig) 

  32. Zie dit nieuwsbericht (Chineestalig) 

  33. Zie dit nieuwsbericht(Chineestalig) 

  34. Zie dit nieuwsbericht (Chineestalig) 

  35. Zie dit nieuwsbericht (Chineestalig) 

  36. Zie dit nieuwsbericht 

  37. Ziedit overheidsdocument (Chineestalig) 

  38. Zie hier 

  39. In dit Indiase marktrapport bijvoorbeeld, of in deze Britse. 

  40. Blijkt uit data van importyeti.com. Het bedrijf wordt verschillend genoteerd, dus meerdere links: Xinjiang Haoyuan Hair Accessories (12 aan Skytrade & HairTrend), Xinjiang Haoyuan Hair (1 aan HairTrend) Xinjing Haoyuan Hair Accessorie (7 aan HairTrend). Zie hier bedrijfsinformatie van Xinjiang Haoyuan (en wijzigingen daarin). 

  41. Bijvoorbeeld hier te koop 

  42. Een merk van Mane Concept. Op meerdere plekken in Nederland te koop 

  43. AfriNaptural is ook een merk van Mane Concept. 

  44. telefoongesprek 23 november 2020 

  45. contact via mail, antwoord op 16 november 2020 

  46. Zie update op website Better Cotton Initiative 

  47. Xinjiang Supply Chain Business Advisory, pagina 6, en CSIS 

  48. Mailcontact met Amy Lehr, directeur en senior fellow van het human rights initiative van het Center for Strategic International Studies (CSIS) 16 november 2020 

  49. ASPI Uyghurs for sale, figuur 9 

  50. Mailcontact met Investico 

Wilt u onafhankelijke onderzoeksjournalistiek ondersteunen? Word Vriend van Investico

U las de longread van dit onderzoek. Heeft u naar aanleiding hiervan een tip? Neem contact met ons op

Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek is onmisbaar in een democratie. Word nu Vriend van Investico en versterk de onderzoeksjournalistiek in Nederland.

Word vriend