Op nog eens 109 plekken door heel Nederland liggen staalslakken, blijkt uit onderzoek van Investico en NU.nl samen met De Groene Amsterdammer, Omroep Zeeland, het Noordhollands Dagblad, Haarlems Dagblad en de Gooi- en Eemlander. De nieuwe locaties werden gevonden met behulp van lezerstips en werden geverifieerd door een team van journalisten.

Omdat overheden en aannemers het gebruik van staalslakken tot voor kort niet hoefden bij te houden, bestond er lang geen landelijk overzicht van waar ze allemaal liggen. Gezamenlijk onderzoek van Investico en NU.nl afgelopen voorjaar maakte voor het eerst zo’n inventarisatie, die liet zien dat er op meer dan honderd plekken door het hele land staalslakken liggen. Daar komen deze 109 plekken nu bij. In totaal gaat het om 216 locaties met staalslakken.

Staalslakken zijn een restproduct uit de staalproductie, en komen vaak uit de fabriek van Tata Steel. Ze worden verkocht als ‘circulair’ bouwmateriaal en zijn terechtgekomen in dijkversterkingen en wegfunderingen, en als grind op wandelpaden of speeltuinen. Zo blijken er nu ook staalslakken te liggen rondom bomen in Bloemendaal, als demping van sloten in Oostzaan, in duinpaden bij nationaal park Zuid-Kennemerland en als restauratiemiddel voor de Lourdesgrot in het processiepark van Ommel.

Investico en NU.nl houden een kaart bij waarop de locaties te vinden zijn (zie onder). Alle locaties zijn geverifieerd. De geüpdatete inventarisatie levert het meest complete beeld tot nu toe op van de verspreiding van staalslakken in Nederland. Het feit dat een locatie op de kaart staat betekent niet automatisch dat er ook sprake is van vervuiling.

Wanneer staalslakken in contact komen met water kunnen er schadelijke stoffen uitlekken, wat kan leiden tot negatieve milieueffecten, zoals verontreinigd oppervlaktewater of vissterfte. Ook blijken mensen die in contact komen met staalslakken risico te lopen op bloedneuzen, irritatie van de huid, ogen en luchtwegen. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en het RIVM waarschuwen al jaren voor de risico’s van staalslakken en de beperkte wetgeving op dit gebied.

Een aantal locaties zijn van de kaart verdwenen, omdat gemeenten steeds vaker kiezen voor het weghalen van de staalslakken. Bijvoorbeeld omdat wandelpaden van het materiaal in de buurt van speeltuinen liggen waar er risico is dat er kinderen mee in contact komen. Van Den Haag tot Texel zijn daarom staalslakken verwijderd.

Vaak is het moeilijk te achterhalen wat er gebeurt met staalslakken die worden verwijderd, blijkt uit een rondvraag van Investico en NU.nl bij lokale overheden die staalslakken hebben verwijderd of van plan zijn dat te doen. De twaalf gemeenten en twee provincies die vragen ontvingen, konden vaak alleen melden dat de staalslakken tijdelijk zijn opgeslagen, zijn teruggestuurd naar de leverancier, of dat ze worden afgevoerd naar een ‘erkend verwerker’.

‘De gemeente heeft er na aflevering geen zicht meer op’, zegt een woordvoerder van de gemeente Heusden. De gemeente Hoorn legt de verantwoordelijkheid bij de aannemer die wordt ingehuurd om het materiaal naar een verwerker af te voeren. ‘Welke verwerker dat is, dat mag de aannemer zelf bepalen’, aldus een woordvoerder.

Het weghalen van staalslakken kan bovendien veel geld kosten, afhankelijk van hoe de slakken gebruikt zijn. In Muiden werd onlangs grind gemaakt van staalslakken weggehaald bij twee woonhofjes. De gemeente Gooise Meren schat dat de schoonmaak en het opnieuw aanleggen van de paden ongeveer een half miljoen euro kost. Vooral het verwijderen van grote hoeveelheden of vervuilde staalslakken lijkt kostbaar. In Friesland, waar staalslakken onder een N-weg voor milieuproblemen zorgden, kostte dit maximaal 3 miljoen euro. De gemeente Ede verwacht ongeveer 2,6 miljoen te betalen voor de afvoer van vervuilde staalslakken.

De landelijke koepel van omgevingsdiensten waarschuwt dat verwijderde staalslakken mogelijk vermalen kunnen worden tot gruis. Zo zouden ze onherkenbaar kunnen verdwijnen in een mengsel van allerlei gerecyclede materialen, dat weer kan worden gebruikt in de bouw. ‘Daarin zien wij een groot risico voor het milieu. Wij willen meer zicht op gebruik van de staalslakken en strengere regels.’

Afgelopen juli voerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een tijdelijk verbod in op de meeste toepassingen van het materiaal, producten met minder dan twintig procent staalslakken erin verwerkt zijn wel nog toegestaan. De Europese Commissie moet nog beoordelen of zo’n verbod in lijn is met Europese regelgeving. Uiterlijk 9 oktober moet hier een beslissing over zijn genomen.