Ruim vijftig procent van de beleggingsfondsen die woorden als “duurzaam” of “groen” in de fondsnaam hebben, investeren alsnog in olie-, gas of kolenbedrijven. Mensen die graag duurzaam beleggen, kunnen hun geld zo onbedoeld toch in fossiele bedrijven steken. Dat blijkt uit onderzoek van Platform Investico en Follow the Money, in samenwerking met 9 Europese media, waaronder Le Monde, Handelsblatt en El País. Momenteel is het juridisch gezien niet verboden voor “duurzame” fondsen om in fossiele brandstoffen te investeren, maar om misleidende fondsnamen te voorkomen voert de Europese toezichthouder ESMA later dit jaar regels in die dat verbieden.

Investico en Follow the Money onderzochten bijna 1300 Europese fondsen met variaties op “duurzaamheid” in de titel, en vergeleken hun investeringen met lijsten van olie-, gas- en kolenbedrijven. 216 van die fondsen zijn beschikbaar voor Nederlandse beleggers, die kunnen direct in zo’n fonds investeren, of via hun bank of vermogensbeheerder. Ruim de helft van die tweehonderd “duurzame” fondsen bevat investeringen in fossiele bedrijven. In Nederland gaat er via deze fondsen ruim 1,6 miljard euro naar de fossiele industrie, in heel Europa zo’n 7 miljard.

Het gaat bijvoorbeeld om vijf aandelenfondsen van verzekeraar en vermogensbeheerder a.s.r., met namen als ASR Duurzaam Wereldwijd Aandelenfonds. Dat laatste investeert bijvoorbeeld miljoenen in de oliebedrijven TotalEnergies en Repsol. De investeringstak van ABN Amro biedt vijf fondsen aan met “ESG” in de titel. Dat staat voor Environmental, Social & Governance, en wordt in de financiële sector als synoniem voor “duurzaamheid” gebruikt. Toch investeren die fondsen in totaal ruim €18 miljoen in onder andere Shell, het Italiaanse gas- en oliebedrijf Eni, en de staatsoliemaatschappij van Azerbeidzjan.

Blackrock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld, biedt in Europa maar liefst 40 ‘duurzame’ fondsen aan die in totaal voor 1,6 miljard euro in fossiele bedrijven beleggen. Daaronder zijn ExxonMobil en Saudi Aramco, het staatsoliebedrijf van Saudi-Arabië.

“Dit is weer een voorbeeld van wat nu ‘groen’ heet eigenlijk niet groen is”, zegt Rens van Tilburg, directeur van het Sustainable Finance Lab aan de Universiteit van Utrecht. Volgens hem houdt de financiële sector er een andere definitie van duurzaamheid op na dan de rest van de maatschappij. “Veel fondsen hanteren een zogenoemde ‘best in class’ methode: dan investeren ze nog wel in olie, maar alleen in de groenste oliebedrijven, hoewel ook die niet in lijn zijn met het klimaatakkoord van Parijs.”

a.s.r. stelt in een reactie dat haar duurzame fondsen inderdaad investeren in fossiele bedrijven. De vermogensbeheerder trekt zich volgens een woordvoerder terug uit de meest controversiële fossiele bedrijven, en probeert in gesprek te gaan met andere gas- en oliebedrijven om ze richting de doelen van het klimaatakkoord van Parijs te bewegen. ABN Amro laat in een reactie weten ervoor te zorgen dat haar producten ‘voldoen aan de nieuwe regelgeving zodra die van kracht is. Blackrock stelt in een reactie dat ze altijd transparant is naar haar investeerders over hoe de portfolio’s van beleggingsfondsen worden samengesteld.

De Europese financiële toezichthouder ESMA laat in een reactie weten dat ‘duurzame’ fondsen die toch in fossiele brandstoffen investeren, hun beleggers ‘misleiden’. Als de nieuwe regels later dit jaar van kracht worden, is het aan nationale autoriteiten om die te handhaven. In Nederland is dat de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Die instantie laat weten dat ze beleggingsinstanties die niet aan de nieuwe regels voldoen daarop zal ‘aanspreken’.

“Er moet nog een hoop veranderen”, zegt Joost Schmets van beleggersvereniging VEB. “Er zijn nog te veel fondsbeheerders die denken: ik pak nog even wat goedkoop rendement door mensen aan te trekken met termen als ESG zonder het portfolio daarop af te stemmen. Mensen die op zoek gaan naar een duurzaam fonds, willen niet investeren in fossiele bedrijven.”