Het plan om ook huisartsen de abortuspil te laten voorschrijven, heeft een onvoorzien neveneffect: mogelijk kost het een deel van de abortusklinieken de kop. Zeker vier van in totaal zestien Nederlandse abortusklinieken geven aan mogelijk in financiële problemen te komen als de abortuspilbehandelingen naar de huisarts verplaatsen. Zij kunnen de inkomsten van behandelingen met de abortuspil hoogstwaarschijnlijk niet missen. Dat blijkt uit een inventarisatie van Platform Investico en Pointer voor de Groene Amsterdammer, Trouw en Dagblad van het Noorden.

Het plan om de abortuspil beschikbaar te maken via de huisarts is een initiatiefwet van GroenLinks, PvdA, D66 en VVD in de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel beoogt abortushulp toegankelijker te maken, maar heeft dus mogelijk het tegenovergestelde effect. Als klinieken verdwijnen, moeten vrouwen verder reizen als ze kiezen voor een instrumentele behandeling in plaats van de abortuspil. Dat geldt ook als ze een abortus ondergaan later in de zwangerschap, of de voorkeur geven aan de anonimiteit van de kliniek boven de eigen huisarts.

Een van die bedreigde klinieken is Stimezo in Groningen. Mocht die wegvallen, dan heeft dat grote gevolgen voor de abortuszorg in Noord-Nederland. De kliniek bedient ook Drenthe, Friesland en de Waddeneilanden. Zo’n 53 procent van de behandelingen die Stimezo Groningen uitvoert, gebeurt met de abortuspil. Voor een pilbehandeling krijgt een kliniek zo’n 450 euro, voor een instrumentele behandeling zo’n honderdvijftig euro meer. Als de behandelingen met de abortuspil naar huisarts verschuiven, valt dus mogelijk een groot deel van hun subsidie weg.

Helft klinieken loopt extra risico

De financiële impact op klinieken is in het huidige wetsvoorstel niet voorzien. Minister Kuipers van Volksgezondheid zei in het Tweede Kamerdebat in maart van dit jaar geen garanties te willen bieden voor het voortbestaan van klinieken. Tot hun verbazing werden klinieken bij voorbereiding van de initiatiefwet niet om advies gevraagd, zeggen ze. In een reactie laat ook het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA) weten dat ze bij de totstandkoming van dit wetsvoorstel weinig of nauwelijks gevraagd zijn om input te leveren.

Uit de inventarisatie van Investico blijkt verder dat kleine klinieken die alleen een vergunning hebben om zogenoemde eerste trimesterbehandelingen uit te voeren, dat wil zeggen tot en met de eerste twaalf weken, extra risico lopen. Dat geldt voor de helft van de klinieken. Voor hen bestaat relatief een groter deel van hun inkomsten uit de abortuspil.

De zestien abortusklinieken in Nederland krijgen subsidie per behandeling van het ministerie van volksgezondheid, naast een vaste huisvestingssubsidie. Klinieken in Amsterdam, Groningen en Zwolle en Enschede geven aan dat ze mogelijk in financiële problemen komen. Bij de eerste drie maakt de abortuspil een relatief groot deel uit van hun totale aantal behandelingen: meer dan eenderde. Enschede is kwetsbaar omdat het met ongeveer 600 behandelingen per jaar een van de kleinste klinieken van Nederland is.

Volgens Corinne Ellemeet, Tweede Kamerlid voor GroenLinks, zijn gynaecologen, abortusartsen, huisartsen en vrouwenorganisaties vooraf om advies gevraagd. “Iedereen kon een reactie geven. Dat hadden klinieken ook kunnen doen.” Ze zegt geen zicht te hebben op welke klinieken financieel geraakt gaan worden door de nieuwe wet.

Vaste lasten en dalend inkomen

Volgens de klinieken is het voor hen lastig om in kleinere vorm voort te bestaan als ze minder behandelingen verrichten, omdat ze ook veel kosten maken voor vaste lasten als huisvesting en medische apparatuur. “Dat zijn kosten die altijd gelijk blijven, ook als de inkomsten dalen.”, zegt Ellie Oosterhuis van Stimezo Groningen. “Op een gegeven moment worden die kosten zo groot ten opzichte van het aantal behandelingen dat je niet meer overeind blijft. Maar ook daarvoor wil je niet op een punt komen dat je uit financiële overwegingen dingen niet meer kan doen. Dan gaat de kwaliteit van zorg achteruit.”

Het ministerie laat in een reactie weten dat als blijkt dat ‘de tarieven voor abortuszorg gemiddeld en structureel ontoereikend zijn’, dat reden kan zijn om de tarieven te laten aanpassen. Op 29 november stemt de Eerste Kamer over het wetsvoorstel.