‘De voordracht: “Jort Kelder en de 1 procent” begint zo in de Captain’s Club’, schalt door de speakers van de RAI in Amsterdam. De Masters Expo, de opvolger van de voormalige Miljonairsfair, biedt alles waar rijke mensen hun geld op kunnen stukslaan: van jachten tot moderne kunst, en van safari’s tot verjongingskuren. Vrouwen in glitterjurken en mannen in pak lopen langs de stands. Voor jongere mannen blijkt de combinatie coltrui, jasje en gouden ketting het uniform te zijn. Een pianist in een wit pak speelt ‘Empire State of Mind’ op de vleugel.

‘We stellen vandaag een contract voor je op, en dan heb je morgen een huis in Dubai’, prijst een medewerker van Damac, een van de grootste vastgoedbedrijven van het emiraat¹, haar koopwaar aan bij de stands met vastgoed. Een deel van de buitenlandse kopers verhuist ook daadwerkelijk naar Dubai, vertelt ze. ‘Het is er het grootste deel van het jaar lekker weer, en het is er enorm veilig.’ Toch gaat het ook vaak om de investering. ‘We verkopen steeds meer via Zoom, mensen gaan niet eens kijken. Ze willen gewoon hun geld op een veilige plek stallen.’

Word nu Vriend van Investico en versterk de onderzoeksjournalistiek in Nederland

Steun ons

‘Wat bedoel je?’, zegt de Damac-vertegenwoordiger als we vragen of ze wel eens het idee hebben dat het geld een verdachte oorsprong heeft. ‘Wij zijn maar een tussenpersoon, wij nemen gewoon het geld aan.’ Ook vastgoed kopen op een andere naam, of via een bedrijf, is geen probleem. Slechts in uitzonderlijke gevallen worden er checks gedaan, vertelt ze, maar meestal niet. ‘We krijgen ook steeds meer mensen die met crypto’s willen betalen, of met cash, dat kan ook. We hebben ook een team in Nederland dat het op zich kan nemen om dat geld naar Dubai te krijgen, als jij er niet mee wil reizen. We komen er wel uit.’

Het valt op hoe open de makelaars in de RAI zijn over cash-betalingen en de zeldzame checks op de herkomst van het geld, ook aan journalisten. ‘Als je met cash wil betalen, dan zeggen we: dankjewel, en nemen we je cash aan’, zegt een medewerker van Property Shop Investment. Al zijn er grenzen: een makelaar bij een stand verderop vertelt hoe iemand ooit met Louis Vuitton-rugzak vol cash het kantoor binnen is komen lopen. ‘Die heb ik wel vriendelijk de deur gewezen. ‘Want met criminelen handelen we niet hoor.’ Hoe hij wist dat het om crimineel geld ging? ‘Dat zie je gewoon aan mensen.’

‘Oudste zoon Ridouan Taghi in Dubai opgepakt’² ‘Drugsbaron Dikke Nordin vanuit Dubai uitgeleverd aan België’³ ‘Bolle Jos laat ook moeder, vader en zus in luxe delen: Bentleys, penthouse in Dubai en dure klokjes⁴’ En: ‘Quincy Promes in Dubai aangehouden, Nederland vraagt om uitlevering⁵’ Allemaal nieuwskoppen van het afgelopen jaar waarin Dubai en drugscriminaliteit hand in hand gaan. Anderhalf jaar geleden onthulden De Groene Amsterdammer en Platform Investico al hoe Nederlanders uit zowel de boven- als de onderwereld hun geld graag stallen in appartementen in Dubai⁶. Het emiraat beloofde de afgelopen jaren beterschap: de regering zou voor het eerst belasting gaan heffen⁷, makelaars zouden beter gaan controleren waar het geld van hun klanten vandaan komt⁸.

Uit nieuwe gelekte data⁹ blijkt dat daarvan weinig terechtgekomen is. Dubai is nog steeds een toevluchtsoord voor superrijken, supercriminelen, en alles daartussenin. Het lek geeft inzicht in wie de eigenaars van honderdduizenden panden in Dubai zijn. De Amerikaanse ngo Center for Advanced Defense Studies (C4ADS)¹⁰ verkreeg gegevens over hun eigenaren tussen 2020 en 2022. Het Noorse medium E24¹¹ en het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP)¹² verspreidden die informatie vervolgens onder 72 media van over de hele wereld, waaronder De Groene en Investico. Deze week publiceren niet alleen Le Monde, Der Spiegel en The Times over de data, maar bijvoorbeeld ook het Indonesische Tempo, het Kazachse Vlast, en Diario Rombe uit Equatoriaal Guinea. De lijst bevat ruim duizend Nederlandse vastgoedbezitters¹³, wiens bezit een gezamenlijke geschatte waarde van minimaal 600 miljoen euro heeft¹⁴.

Een lijst vol opzienbarende namen

Het is een bont gezelschap. Op de internationale lijst komen we zo’n 40 mensen tegen wie internationale sancties gelden, zoals de Libanese Ali Reda Hassan al-Banai, die ervan wordt verdacht Hezbollah te hebben gesteund met tientallen miljoenen¹⁵¹⁶. Ook kwamen we meer dan 60 ‘politically exposed persons’ tegen, zoals Isabel dos Santos¹⁷, een van de rijkste vrouwen van Afrika die aangeklaagd werd voor witwassen, verduistering en fraude¹⁸.

Er werden meer dan 60 criminelen en verdachten aangetroffen, zoals de Ierse vermeende kartelbaas Daniel Kinahan en zijn vrouw¹⁹, Karl Greenwood, de mede-oprichter van het cryptobedrijf OneCoin dat zijn klanten oplichtte, en de Nederlandse Jos Leijdekkers, beter bekend als ‘Bolle Jos’, die ervan verdacht wordt een hoofdrolspeler te zijn in de internationale cocainemarkt²⁰. Ook minder bekende Nederlandse onderwereldfiguren, zoals Jamal B., van wie sinds zijn ontvoering in 2020 niks meer is vernomen, staan als vastgoedbezitter op de lijst.

Ook bij bonafide investeerders is het emiraat onverminderd populair. De Rotterdamse miljonair Michel Perridon, bekend van de televisieprogramma’s Dragons Den en The Celebrity Apprentice, bezat in 2020 vier appartementen in Dubai, volgens de nieuwe data zijn dat er in 2022 minstens 14. ‘Als ik hier aan tafel wil komen bij de grote projectontwikkelaars of ministers, dan is één telefoontje genoeg’, vertelde Perridon in 2022 aan De Volkskrant.²¹ ‘Hier op mijn telefoon kun je het telefoonnummer van de minister van Toerisme zien. Dat is mijn vriend. Kijk, hier, de minister met zijn kinderen. Moet je in Nederland eens proberen; contact leggen met iemand op dat niveau.’

Perridon, die zijn kapitaal verdiende met verkoop van zijn elektronicabedrijf Trust en met vastgoed, heeft naar eigen zeggen inmiddels 600 miljoen dollar in luxury real estate in Dubai gestopt.

Alex Kroes, de nieuwe technisch directeur van Ajax die geschorst werd als algemeen directeur vanwege vermeende handel met voorkennis in Ajax-aandelen, staat met een appartement van 171 vierkante meter op de lijst met Dubai-vastgoed. Kroes verdiende zijn kapitaal met de verkoop van de Sports Entertainment Group (SEG), het grootste voetbalmakelaarskantoor van Nederland. ‘Voor mij is het een investering op de lange termijn en tegelijk ook een prettige vakantiebestemming. De zon schijnt er altijd’, zegt hij. ‘En natuurlijk geef ik dit ook op aan de Nederlandse belastingdienst. Ik doe daar niet geheimzinnig over.’

Het vastgoed kan dan ook een goede belegging zijn. De afgelopen twee jaar stegen de vastgoedprijzen in Dubai met zo’n 20 procent, schrijft Deloitte in hun analyse van de vastgoedmarkt in 2023. Ook de huurprijzen stegen afgelopen jaar met 25%, en op toplocaties zoals de beroemde Palm Jumeirah zelfs met 40%²². Al is het wel een risicovolle markt, met vele pieken en dalen. Tijdens de kredietcrisis kelderden de prijzen van vastgoed in Dubai zelfs met vijftig procent en de komende jaren wordt een afkoeling van de markt voorspeld, sommigen verwachten zelfs een daling van tien tot vijftien procent.²³

Hoeveel Nederlanders vastgoed in Dubai bezitten is niet bekend bij de overheid. Op de uitgelekte lijsten staan in totaal ruim duizend landgenoten, als die in Nederland hun inkomstenbelasting betalen, zijn ze verplicht die panden op te geven.²⁴ Maar de Belastingdienst laat weten dat ze niet uit haar systemen kan afleiden hoeveel Nederlanders dit doen: ‘Het is binnen onze processen niet zo relevant om dergelijke gegevens bij te houden.’²⁵ In Noorwegen - waar dit soort gegevens wel openbaar zijn - had in 2020 maar 30 procent van de Noren hun Dubaise bezit opgegeven, blijkt uit onderzoek van onze Noorse collega’s van het tv-station E24.²⁶

Het zijn niet alleen superrijke Nederlanders die in de luxe torenflats investeren, blijkt uit onze data. Zo staat er in de vastgoedlijst van 2022 een opvallend rijtje Volendamse mkb-ondernemers, vaak met een achtergrond in de bouw of verwante sectoren.²⁷ ‘De mogelijkheden zijn ongekend’, zegt bijvoorbeeld een ondernemer die investeerde in appartementen die nu nog in aanbouw zijn. Hij wil niet met zijn naam in de media. ‘In Dubai word je als investeerder met open armen ontvangen, in Nederland beschouwen ze je vooral als last.’

De nieuwe regels met de middenhuur en de stijging van de vermogensbelasting in box 3 zijn volgens hem de reden dat mensen ‘andere plekken voor hun geld zoeken’. ‘Daar heb je het dan met collega’s over. In het dorp en ook daarbuiten. Het is een gespreksonderwerp.’ Bang dat de belegging een fata morgana blijkt te zijn en de appartementen nooit daadwerkelijk gebouwd worden - die verhalen zijn er óók - is hij niet. ‘Ik doe zaken met een van de grootste vastgoedondernemingen van het land, die zetten hun reputatie heus niet op het spel.’ Dat Dubai een toevluchtsoord is voor zware criminelen vormt voor de Volendamse ondernemer ook geen bezwaar. ‘Waar is dat niet zo? Dezelfde verhalen gaan over Marbella. En wat dacht je van Amsterdam?’

Toch blijft het emiraat ook in deze situatie een magneet voor superrijken en mensen met fout geld. De eerste groep kan zo’n crisis gemakkelijk uitzitten en voor de tweede groep blijft het een comfortabele manier om zwarte inkomsten wit te wassen. De huuropbrengsten van met cash of crypto’s betaald vastgoed zijn immers wit, en je betaalt er lokaal een minuscule belasting (5%) over. ‘In plaats van tweedehands auto’s of goud te gebruiken, kan ik in Dubai wonen in mijn witwasmethode’, zegt Jodi Vittori. Zij is hoogleraar geopolitiek en veiligheid aan de Amerikaanse Georgetown University en leidde internationaal onderzoek naar witwassen in Dubai. ‘En sinds 2021, als ik het goed heb, kun je ook makkelijk een zogenaamd gouden paspoort krijgen als je in vastgoed investeert.’

Bovendien profiteren alle investeerders van de witwassers: het zwarte geld dat in de wolkenkrabbers van het emiraat wordt geïnvesteerd drijft ook de prijzen van de rest van de appartementen op - of dempt de daling bij een crisis. De vermenging van onder- en bovenwereld maakt Dubai zo voor iedereen interessant, zegt Vittori: ‘Ik betwijfel of de Emirati’s zelf helder hebben welk deel van hun economie legaal en welk deel illegaal is, en waar het grijze gebied zit. Dat draagt ook bij aan het succes van Dubai: als er alleen maar zwart geld binnenkwam zouden ze snel uitgesloten worden van de internationale gemeenschap. Een Russische oligarch, een Ierse drugsbaas en iemand die bij de lokale afdeling van JP Morgan (een investeringsbank, red.) kunnen in Dubai allemaal samen in hetzelfde gebouw wonen.’

Makelaars in het emiraat stellen dan ook niet veel vragen over waar het geld vandaan komt. Dat merkten wij tussen de glitters in de RAI, maar hoorden ook onze collega’s van het Zweedse televisiestation SVT, die ook betrokken waren bij dit internationale onderzoek. Zij gingen in Dubai langs bij vastgoedbedrijf Damac en deden zich voor als geïnteresseerde kopers. Ook na herhaaldelijk aandringen stelde de makelaar ze gerust: ‘Je kunt in crypto betalen, in cash. Niemand zal je vragen waar het geld vandaan komt. Vorig jaar had ik een Ethiopische vrouw als klant met 85 miljoen dirhams in cash. Dat is een boel tassen vol.’ In een reactie stelt Damac wel degelijk te controleren waar het geld vandaan komt, en extra checks te doen als het cash-transacties betreft.

Soms gaat het niet stellen van vragen zelfs over in het actief meewerken aan een criminele organisatie. Vorig jaar berichtten Follow the Money en RTL Nieuws dat de Nederlandse makelaar Jeroen van der G. geld investeerde van Raffaele Imperiale.²⁸ Deze Italiaanse maffiabaas zou zelfs een bureau hebben gehad in het makelaarskantoor van Van der G., AA Properties. Amerikaanse opsporingsdiensten verdenken Van der G. geld te hebben witgewassen voor onder andere Imperiale en Ridouan Taghi.

Voor zowel investeerders als onderwereldfiguren is het bovendien prettig dat politiestaat Dubai als erg veilig wordt gezien. Bijna iedereen vertelt hetzelfde verhaal over die iPhone die op een straatbank was vergeten en er een dag later nog lag. Criminelen hoeven niet te vrezen voor liquidaties of ander geweld van concurrenten. Daarnaast was er tot voor kort geen uitleveringsverdrag met Nederland.

Hoe Nederlandse criminelen hun geld witwassen en via bijvoorbeeld Turkije in Dubai krijgen, blijkt uit onderzoek dat de Turkse onderzoeksjournalist Timur Soykan vorige maand publiceerde.²⁹ Zo zou de ‘bende van Bolle Jos’ Leijdekkers niet alleen geld hebben witgewassen door tijdens zijn jarenlange verblijf in Turkije vastgoed te kopen, waaronder een hotel in badplaats Bodrum, maar tuigde hij met zijn bende ook verschillende constructies op om hun drugsgeld een ‘legale’ herkomst te geven. Zo kochten ze zeer luxe auto’s bij steeds dezelfde dealer, die kennelijk geen vragen stelde over de herkomst van het geld, om die weer door te verkopen en hadden ze een juwelier in de Grand Bazar van Istanbul, aldus de Turkse krant BirGün.

Volgens het onderzoek van Soykan, die zich mede baseert op dossierstukken, kreeg Leijdekkers het geld (mede) in Turkije door middel van hawala-bankieren. Daarbij werd gebruikgemaakt van zogenaamde tokens. In de praktijk gaat dat zo: er wordt 1 miljoen euro afgeleverd in Nederland en als wachtwoord wordt een foto van een biljet van 5 euro naar Turkije gestuurd waarop het unieke serienummer zichtbaar is. Degene die in Turkije het geld in ontvangst komt nemen, geeft het originele bankbiljet van 5 euro en ontvangt 1 miljoen euro. Omdat dit geldverkeer wederkerig doorgaat, hoeft het geld niet fysiek van Nederland naar Turkije of van Turkije naar Nederland te gaan.

In de versleutelde berichten van het drugsnetwerk zou vele malen een foto van een biljet van 5 euro worden meegestuurd, waarop het serienummer zichtbaar was. De antwoorden die kort daarna kwamen, omvatten foto’s van grote bedragen aan euro’s en dollars in vacuüm verzegelde zakken. De Turkse politie zou ook hebben vastgesteld dat Bolle Jos regelmatig per privéjet vanuit Turkije naar Dubai vloog om zijn zwarte geld, ongemunt in goud, daarheen te brengen. Ook Isaac B., zijn vermeende rechterhand, zou geregeld met een privéjet van Turkije naar Dubai zijn gereisd.

Leijdekkers verschool zich lang in Dubai en had daar een erg luxe leven, blijkt uit de rechtszaak wegens witwassen die in Nederland loopt tegen zijn moeder en zus. Zij hebben ook een penthouse op de palm, hadden volgens de processtukken de beschikking over meerdere Bentley’s en bezaten exclusieve horloges van merken als Richard Mille en Rolex.³⁰

Pogingen tot uitlevering

Aan die straffeloosheid moest in 2021 een einde komen.³¹ Toen ondertekende Nederland een uitleveringsverdrag met de Verenigde Arabische Emiraten, waar Dubai onderdeel van uitmaakt, en dat heeft tot verschillende arrestaties geleid. De afgelopen twee jaar voerde het Openbaar Ministerie zeker dertien grote zaken waarin sprake was van witwassen via de Verenigde Arabische Emiraten, of tegen verdachten die zich in Dubai schuilhielden.

Zo werd in de zomer van vorig jaar de oudste zoon van Ridouan Taghi opgepakt, op verzoek van Nederland. Faissal Taghi wordt door het Nederlandse OM verdacht van het voortzetten van de criminele activiteiten van zijn vader. Ook de Nederlands-Bosnische Edin G. en Nederlands-Marokkaanse Zouhair B. werden in Dubai achter de tralies gezet.³² Zij speelden volgens het OM sleutelrollen in een ‘superkartel’ dat samenwerkte met de organisatie van Ridouan Taghi en kopstukken uit de Ierse en Italiaanse georganiseerde misdaad.

En twee maanden geleden arresteerde de Dubaise politie ook topvoetballer Quincy Promes. Hij werd bij verstek veroordeeld tot zes jaar cel voor betrokkenheid bij cocaïnesmokkel, en moet ook de cel in vanwege het neersteken van zijn neef.

Toch is geen van hen momenteel in Nederland. Een rechter in Dubai oordeelde dat de verdenkingen tegen Faissal Taghi niet ernstig genoeg waren en dat hij niet mag worden uitgeleverd.³³ Kopstukken Edin G. en Zouhair B. werden amper twee maanden na hun arrestatie weer op vrije voeten gesteld, volgens verschillende media omdat Nederland niet op tijd de juiste documentatie aanleverde, hoewel het OM dat ontkent. NRC berichtte eind vorig jaar dat Justitie een deal had gesloten met G., die akkoord ging met een gevangenisstraf van zeven jaar.³⁴ Het is onduidelijk waar hij momenteel is. De uitleveringszaak tegen Promes startte afgelopen week, het is afwachten of Dubai hem wel zal willen uitleveren.

Hoeveel verzoeken tot uitlevering er zijn geweest, wil het OM niet zeggen, en ook op vragen over hoe de verhoudingen met het emiraat momenteel liggen, wil het OM geen antwoord geven.

Het is tot nu toe onduidelijk waarom de Emiraten in de ene zaak wel met buitenlandse politiediensten meewerken, en in de andere niet, zegt onderzoeker Jodi Vittori. ‘Het is een zwart gat wat politie betreft.’ Door corruptie, witwassen en georganiseerde misdaad te faciliteren, stelt ze, ‘ondermijnen de VAE Westerse inspanningen om alles van fentanyl en mensenhandel tot illegale geldstromen te weren.’ Dat is veel landen al langer een doorn in het oog. De VAE stond op de ‘grijze lijst’ van anti-witwaswaakhond Financial Action Task Force (FATF), maar werd daar begin dit jaar weer afgehaald na doorgevoerde verbeteringen, waaronder de oprichting van een rechtbank waar financiële misdaden berecht moeten gaan worden.

Vittori ziet de mogelijkheden om Dubai verder onder druk te zetten om malafide geld en eigenaren te weren snel afnemen, omdat veel landen momenteel ook naar de Emiraten kijken voor ondersteuning van Gaza. ‘Het zal moeilijk worden voor Westerse regeringen om de VAE te vragen Gaza wederop te bouwen en tegelijkertijd de FATF te vragen om ze weer op de grijze lijst te zetten of ze op een andere manier te sanctioneren. Als de VAE slim zijn, vragen ze om straffeloosheid voor het huisvesten van de “mondiale kwalen” in ruil voor hun steun aan Gaza.’