De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en TU Eindhoven (TU/e) werken in een Europees onderzoeksproject samen met een wetenschapper van de Israëlische Technion-universiteit die tevens dient als luitenant-kolonel in het Israëlische leger. Het gaat om het onderzoeksproject REACT, waarin nieuwe chiptechnologie voor bijvoorbeeld zelfrijdende auto’s wordt onderzocht. Het project, dat door de RUG wordt gecoördineerd, gaat op 1 november officieel van start.

Hoogleraar Shahar Kvatinsky leidt de Israëlische onderzoeksgroep bij Technion, en diende sinds 7 oktober 2023 meerdere keren in Gaza en Libanon als reservist, zo blijkt uit zijn openbare sociale media. Zo schreef hij in oktober 2023 op LinkedIn dat hij in het leger vocht tegen Hamas. Op X schreef hij hoe hij in juni 2025 “zijn uniform aandeed en in dienst ging bij de reserve in Gaza.” En op zijn openbare Facebook-profiel plaatste hij in 2023 en 2024 foto’s waarop hij in legeruniform voor verwoeste flatgebouwen staat, en waar hij in uniform aan tafel zit bij de Israëlische premier Netanyahu.

In januari 2024 stond Kvatinsky’s naam bovendien onder een brief waarin Israëlische officieren de legerleiding opriepen om geen humanitaire hulp tot Gaza-Stad toe te laten, en niet toe te staan dat ziekenhuizen in Gaza-Stad operationeel zijn.

Mark Akkerman doet voor actiegroep Stop Wapenhandel onderzoek naar de banden tussen de Nederlandse en Israëlische wapenindustrie. Samen met vrijwilligers stuitte hij op de betrokkenheid van Kvatinsky. “Ik heb heel veel van zulke projecten bekeken”, zegt hij, “maar zo’n overduidelijke academisch-militaire relatie ben ik nog niet tegengekomen.”

Kvatinsky laat in een reactie weten dat hij werd opgeroepen als reservist na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023, maar wil verder niet in detail treden over zijn dienst in het Israëlische leger. Hij benadrukt dat het onderzoeksproject met de Nederlandse universiteiten alleen civiele doelen heeft, en zegt dat hij zijn militaire taken strikt gescheiden houdt van zijn wetenschappelijke werk. Hij ontkent dat hij de brief uit januari 2024 heeft ondertekend, en zegt niet te weten hoe zijn naam daarop is beland.

“Veel Israëlische academici zijn tegelijkertijd actief als reservist, dus het verrast me helaas niet”, zegt Erella Grassiani (Universiteit van Amsterdam) die onderzoek doet naar de Israëlische defensie-industrie. Nederlandse universiteiten zouden in het algemeen niet moeten samenwerken met Israëlische universiteiten vanwege hun banden met het Israëlische leger, zegt Grassiani. “Maar als je dan ook nog met individuen samenwerkt die zo openlijk medeplichtig zijn aan genocide, dan is dat extra problematisch.”

“Het was ons niet bekend dat Kvatinsky werkzaamheden in de Israeli Defense Forces verricht”, laat de Rijksuniversiteit Groningen weten. Volgens de RUG is het niet gebruikelijk “om de social media te screenen van alle bijdragende onderzoekers van alle partijen”. De Technion-universiteit neemt deel vanwege zijn “erkende relevante expertise”, schrijft de universiteit.

De RUG en de TU Eindhoven gaan allebei niet in op vragen naar de rol van hoogleraar Kvatinsky in het Israëlische leger en de eventuele gevolgen voor het project. Opmerkelijk genoeg bevroor de TU Eindhoven de “institutionele samenwerkingen” met Technion in juni van dit jaar, vanwege de “onmiskenbare” banden tussen Technion en het Israëlische defensie-apparaat. Eerder zei de TU Eindhoven al tegen Trouw dat dit onderzoeksproject toch door kan gaan, omdat deze Europese onderzoeken niet voldoen aan haar definitie van “institutionele samenwerkingen”: dat zouden alleen “lange-termijn relaties op instituutsniveau” zijn. Bovendien, zegt de TU/e, waren voorbereidingen voor dit project al begonnen voordat Technion in de ban werd gedaan.

Deze onthulling volgt op eerder onderzoek van Investico, Trouw en De Groene Amsterdammer naar samenwerking tussen Nederlandse universiteiten en Israelische bedrijven. De betreffende onderzoeken hadden formeel een civiel karakter, maar de ontwikkelde technologie is volgens deskundigen ook bruikbaar op het slagveld.

Dat geldt ook voor dit project, zegt Linde Arentze, die voor de Universiteit Utrecht onderzoek doet naar de militaire inzet van technologie. “De beschrijving is algemeen en civiel ingestoken, maar de militaire potentie is groot.” Dit soort chip-technologie kan in de toekomst worden gebruikt om bijvoorbeeld drones steeds zelfstandiger beslissingen te laten nemen, zegt Arentze.

Uit het eerdere onderzoek van Investico en Trouw bleek dat naast de academische instellingen ook aan hen gelieerde bedrijven in de onderzoeksprojecten zitten. Ook in dit project zitten universitaire spin-offs: de bedrijven Innatera Nanosystems en IMChip. Eerstgenoemde komt voort uit de TU Eindhoven. IMChip komt voort uit de Rijksuniversiteit Groningen die via een tussen-bv ook aandelen in het bedrijf heeft.

Wij blijven onderzoek doen naar de banden tussen Nederlandse instituties en het Israëlisch militair-industrieel complex. Tips? Mail naar elbouchtili@platform-investico.nl, veen@platform-investico.nl of woutersen@platform-investico.nl.