Compensatiebos van Shell staat onder druk

Het zogenaamde ‘klimaatbos’ van Shell in Borneo, Indonesië, moet de uitstoot van autorijders compenseren. Maar het bos wordt bedreigd door bosbranden en boeren. Hebben dergelijke CO2-compensatieprojecten wel zin?

Westkant Shellbos

Nieuws

Branden en boeren bedreigen Shell-klimaatbos in Indonesië

Het bosreservaat in Indonesië waarin Shell haar klanten laat investeren om…

Onderzoek

Shell-klimaatbos zucht onder branden en boeren (geannoteerd verhaal)

Klimaatbos van Shell in Indonesië loopt gevaar door bosbranden en boeren

Ooit werd de milieueffectrapportage (MER) in het leven geroepen om Nederland te beschermen tegen grote vervuilers. Maar de laatste tien jaar is het aantal rapportages gehalveerd. ‘Lokale overheden geven nu halfblind vergunningen af.’

Artikel-23-Header

Nieuws

Overheid draait verplichte milieustudie stilletjes de nek om

Overheid breekt verplichte milieustudie stilletjes af

Artikel-23-Header

Longread

Normen versoepelen, stankoverlast slikken

Ooit werd de milieueffectrapportage in het leven geroepen om Nederland te beschermen…

VVD schrapt klimaatpassage

President Trump gelooft niet in klimaatverandering, omringt zich met sceptische adviseurs en zet het Parijse klimaatakkoord op de helling. Klimaatsceptici hebben plotseling de wind in de rug. Hoe is dat in Nederland? Ook hier boeken ze, hier en daar, politieke winst. Klimaatsceptici die het broeikaseffect geen probleem vinden, zijn erin geslaagd een passage over de gevolgen van klimaatverandering te verwijderen uit het VVD-verkiezingsprogramma.

HH-13001282

Nieuws

Nederlandse klimaatsceptici zoeken invloed in Den Haag

Klimaatsceptici die het broeikaseffect geen probleem vinden, zijn erin geslaagd een…

‘Circuitje van loners’

Investico dook twee maanden in de wonderbaarlijke wereld van de Nederlandse klimaatsceptici en ontdekte een los netwerk van verbeten bloggers, journalisten, gepensioneerde wetenschappers, een paar stichtingen en een enkele Brusselse advocaat.

HH-13001282

Longread

De omgekeerde wereld warmt niet op

President Trump gelooft niet in klimaatverandering, omringt zich met sceptische adviseurs…

Twitteranalyse

Het klimaatdebat is zeer gepolariseerd. Op Twitter is goed zichtbaar hoe het klimaatdebat bestaat uit twee parallelle werkelijkheden. Wij konden het klimaatdebat in kaart brengen dankzij een data-analyse. Hoe deden we dit?

website-investico

Methodologie

Hoe we de klimaatdiscussie op Twitter hebben geanalyseerd

Het klimaatdebat is zeer gepolariseerd. Op Twitter is goed zichtbaar hoe het klimaatdebat…

Klimaatsceptici aan de macht

Met de machtswissel van Obama naar Trump – een expliciete klimaatscepticus- wordt ook het hele ambtenarenapparaat vervangen. Dit heeft grote gevolgen voor het Amerikaanse klimaatbeleid.

Test1

Nieuws

Amerikaanse marine doet het woord ‘klimaatverandering’ in de ban

Met de machtswissel van Obama naar Trump – een expliciete klimaatscepticus- wordt ook…

Olietanker Franz Schulte

Een partij vervuilde nafta ondergaat een levensgevaarlijke operatie voor de kust van Scheveningen. Tot verbijstering van deskundigen grijpen Nederlandse inspecteurs pas in als de tanker de haven van Rotterdam binnen vaart.

HH-54438159

Longread

Een bijna-ramp bij Scheveningen

Een partij vervuilde nafta ondergaat een levensgevaarlijke operatie voor de kust van…

OM legt 100.000 euro boete op

Het onderzoek van het Openbaar Ministerie (OM) bevestigt het onderzoek uitgevoerd door Investico, gepubliceerd in De Groene Amsterdammer en in de radio-uitzending van Argos, dat het bedrijf een levensgevaarlijke operatie voor de kust van Scheveningen uitvoerde.

HH-54438159

Nieuws

OM legt IPCO Trading boete van 100.000 euro op

Dit bevestigt onderzoek van Investico over de bijna-ramp voor de kust van Scheveningen.

Rechtszaak

Het oliehandelsbedrijf dat een partij vervuilde nafta vervoerde stond voor de rechter.

Wachtende olietankers en containerschepen

Nieuws

IPCO Trading wil getuigen opnieuw horen

Het oliehandelsbedrijf dat een partij vervuilde nafta vervoerde, staat donderdag voor de…

De moeizame overstap naar groene energie

De Nederlandse overheid is in wezen niet geïnteresseerd in duurzame energie. Men praat er veel over, maar het energiebeleid heeft vooral geleid tot de inzet van meer kolen en meer gas.

lvgk-groot

Longread

Nog een eeuw fossiel

De Nederlandse overheid is in wezen niet geïnteresseerd in duurzame energie. Men praat…

‘Klimaat heeft geen tijd meer voor biomassa’

Het gebruik van hout als brandstof in energiecentrales, dat met 3,5 miljard euro subsidie door de overheid wordt gestimuleerd, helpt nauwelijks in de strijd tegen klimaatverandering.

HH-59752967-Peter-Hilz_kleiner

Nieuws

Hout verstoken in kolencentrales leidt juist tot méér broeikasgas

‘Klimaat heeft geen tijd meer voor biomassa’

De bezwaren van biomassa

Vanaf deze maand worden massaal houtkorrels verstookt met 3,5 miljard euro groene subsidie. Dat is niet beter, maar slechter voor het klimaat. Daar hoor je de milieubeweging niet over.

poging-2-2

Longread

‘Bij “bio” denkt iedereen meteen dat het goed zit’

Vanaf deze maand worden massaal houtkorrels verstookt met 3,5 miljard euro groene…


Vijftig jaar leverde aardgas een tiende van de Rijksbegroting. Maar het enorme veld onder Slochteren raakt uitgeput. We zullen steeds meer gas importeren, onder meer uit Rusland. Om van Nederland een gasknooppunt te maken koopt het staatsbedrijf Gasunie buitenlandse gasnetten. Bijna drie miljard ging daarbij al in rook op.

Nauwe Russische gasrelatie

Russische agressie in Oekraïne en EU-sancties hebben niets veranderd aan onze innige band met Gazprom. Lobbyisten en toekomstige gasleiders praten rustig door over samenwerking met de Russische gassector.

poetin-groot

Longread

‘Don’t lecture us about Russia’

Ondanks de crisis praat de Nederlandse gassector rustig verder met Rusland.

Voormalig Shell CEO Jeroen van der Veer reageert

Wij legden ons verhaal over de nauwe banden tussen Gazprom en Nederland voor aan voormalig Shell CEO Jeroen van der Veer. In deze web exclusive reageert hij op onze bevindingen, en geeft hij nieuwe details over het conflict tussen het Kremlin en Shell over de gaswinning op het Siberische eiland Sachalin.

poetin-groot

Nieuws

Web exclusive: voormalig Shell CEO Jeroen van der Veer reageert

Wij legden ons verhaal over de nauwe banden tussen Gazprom en Nederland voor aan…

Oekraïne buiten spel

Het is geen toeval dat de politieke crisis in Oekraïne nog niet is uitgelopen op een energiecrisis. Sinds 2006 werken Europa en Rusland nauw samen om minder afhankelijk te zijn van Oekraïne als doorvoerland van gas. Met volop steun van Den Haag.

HH-15776428cropheader

Nieuws

Als de kachel maar brandt

Oekraïne is door Europees-­Russische investeringen ontdaan van zijn strategische positie.

Miljarden verspeeld op Duits gasnet

Groningen beeft en verzakt. De aardgasbaten dalen en de schade neemt toe. Intussen werkt de overheid lustig aan een geldverslindende ‘gasrotonde’. De ministeries van Financiën en Economische Zaken verspeelden 2,9 miljard euro in een strategie zonder einddoel.

HH-20779002-gas3

Longread

Gaslasten

Groningen beeft en verzakt. De aardgasbaten dalen en de schade neemt toe. Intussen werkt…

Het ministerie was wel degelijk op de hoogte

Het ministerie van Financiën heeft altijd volgehouden niet van de risico’s op de hoogte te zijn geweest. Documenten tonen echter het tegendeel aan.

HH-21297972

Nieuws

Miljardenverlies bij aankoop gasnetten

Het ministerie was wel degelijk op de hoogte van de risico's van de aankoop Duits gasnet.

Kamp is de kop van Jut in Loppersum

Direct na de ministerraadvergadering spoedde minister Henk Kamp van Economische Zaken zich vorige week vrijdag naar het kleine gemeentehuis van Loppersum, episch centrum van aardbevingen en volkswoede. Voor de tweede keer in een maand tijd was Kamp de kop van jut.

Commentaar-4-2013-_Fossiele-feitencropheader

Commentaar

Fossiele feiten

Direct na de ministerraadvergadering spoedde minister Henk Kamp van Economische Zaken…

Veiligheid bleek ondergeschikt

Volgens de Onderzoeksraad voor de Veiligheid is de veiligheid van de Groningers altijd ondergeschikt geweest aan de gaswinning. Ook bij andere gasprojecten gaat het Rijk op precies dezelfde manier te werk.

foto-fnv

Longread

Gas wint altijd

Volgens de Onderzoeksraad voor de Veiligheid is de veiligheid van de Groningers altijd…

Schaliegas

Deze zomer verschijnt een onderzoek van het ministerie van Economische Zaken naar het boren naar schaliegas. Critici vinden de inhoud bij voorbaat omstreden, want niet onafhankelijk. In Amerika is de hype al over zijn hoogtepunt.

HH-42-50750604-schaliegas

Longread

Wel of geen schaliegas?

Het ministerie van Economische Zaken publiceert een onderzoek naar het boren naar…

Kamp zet de deur open voor proefboringen

Minister Kamp van Economische Zaken vindt dat Nederland de winning van schaliegas serieus moet overwegen als het ‘economisch significant is’ en ‘op een verantwoorde manier kan’. De hype is in de Verenigde Staten al over het hoogtepunt heen.

commentaar-35-2013_achterhoedegevechtcropheader

Commentaar

Achterhoedegevecht

Minister Kamp van Economische Zaken vindt dat Nederland de winning van schaliegas serieus…

Parlement verandert niets

Het parlement praat over groene energie maar verandert niks aan de ingeslagen fossiele koers. Aan de belangen van de industrie en de gassector wordt niet getornd. Nederland blijft voorlopig een land van gas en kolen.

nuon-magnumcropheader

Nieuws

Groene praatjes, fossiele daden

et parlement praat over groene energie maar verandert niks aan de ingeslagen fossiele…

Dé fossiele energieleverancier

Het Nederlandse energiebeleid heeft vooral geleid tot de inzet van meer kolen en meer gas. Hierdoor ontwikkelt Nederland zich tot dé fossiele energieleverancier van Noordwest-Europa.

nuon-magnumcropheader

Commentaar

Nederland wordt dé fossiele energieleverancier van Europa

De Nederlandse overheid is niet echt geïnteresseerd in duurzame energie. Er wordt wel…

Het failliet van Aldel

Als de zon schijnt of de wind flink waait, duiken de Duitse stroomprijzen meteen omlaag. De Nederlandse industrie blijft echter het volle pond betalen – met dank aan de eigen kolenlobby. Het Groningse aluminiumbedrijf Aldel is het eerste slachtoffer.

HH-20707265cropheader

Nieuws

Failliet door Duitse wind

Als de zon schijnt of de wind flink waait, duiken de Duitse stroomprijzen meteen omlaag.…

Het mooiste klimaatbeleid werd om zeep geholpen

Het Emissions Trading Scheme (ETS) van de Europese Unie – de handel in CO2-rechten – moest vervuilende bedrijven aanzetten tot schonere productie. Maar de duurzame investeringen blijven uit. Intussen verdient het bedrijfsleven miljarden aan het ETS. Industriële lobbies en nationale belangen hebben het allermooiste klimaatbeleid om zeep geholpen. Een reconstructie.

HH-18582944cropheader

Longread

Voor iedereen een uitzondering

Het Emissions Trading Scheme (ETS) van de Europese Unie – de handel in CO2-rechten –…

Een lobby voor Nederlandse luchtvaart

In 2008 besloot Europa de luchtvaartmaatschappijen te laten betalen voor hun CO2-uitstoot. Nederland vond het aanvankelijk een goed idee. Maar toen Schiphol en KLM gedupeerd dreigden te worden, liep de regering zich het vuur uit de sloffen om de goede relaties met China, Rusland en de Verenigde Staten te behouden. Een reconstructie van een vaderlandse lobby.

HH-15017582cropheader

Longread

Handelsoorlog om C02

Een reconstructie van een vaderlandse lobby om CO2-rechten in de luchtvaart.

Het energieakkoord

De totstandkoming van het energieakkoord hing deze zomer aan een zijden draadje. De onderhandelaars scheerden langs de rand van de afgrond, met Shell manoeuvrerend op de achtergrond. Boeman Henk Kamp ontpopte zich als reddende engel. Een reconstructie uit de achterkamers.

ANP-24511265

Longread

De herontdekking van de polder

De totstandkoming van het energieakkoord hing deze zomer aan een zijden draadje. De…

Energieakkoord is een lappendeken

Het energieakkoord is een lappendeken van kleine maatregelen die de kern van de fossiele Nederlandse energievoorziening ongemoeid laten.

commentaar-29-2013_Haagse-tegenwindcropheader

Commentaar

Haagse tegenwind

Het Energieakkoord is een lappendeken van kleine maatregelen.

Europa’s chaotische overstap naar groen

Europa wil één interne energiemarkt creëren en de energievoorziening vóór 2050 volledig verduurzamen. Een dubbelexperiment dat chaos en hoge kosten oplevert. Maar ondertussen is er ook een groene revolutie op gang gekomen die zijn weerga niet kent.

hh-19358952-groot

Longread

De zon en de wind zijn Europees: Europa’s chaotische transitie naar een duurzame energievoorziening

Europa heeft ambitieuze doelen: één energiemarkt die ook volledig duurzaam is.

Constument betaalt voor de chaos

België kampt deze winter met een stroomtekort, Nederland heeft juist een overschot. Groot-Brittannië subsidieert een kerncentrale, terwijl Duitsland haar reactors versneld uitschakelt. Het is chaos op de Europese energiemarkt, en de consument betaalt ervoor.

groot

Commentaar

Europese energiemarkt faalt, consument is de dupe

De consument betaalt voor de chaotische energietransitie.

Russische afhankelijkheid

De crisis met Oekraïne wijst Europa op de pijnlijke afhankelijkheid van Russisch aardgas. Wat zouden de uitgangspunten van een nieuwe Europese energiepolitiek moeten zijn?

groot2

Longread

Welke opties zijn er om onder het Russische energiejuk uit te komen?

Hoe verkleinen we de Europese afhankelijkheid van Rusland?

Het einde van de actiegroepen

Greenpeace was de succesvolste actiegroep van ons land. Acties waren gewaagd, origineel en innovatief. Ruim dertig jaar na de oprichting in Nederland slinkt het aantal donateurs en is de organisatie minder zichtbaar in de media.

gp

Longread

De strijd van de regenboogkrijgers

Greenpeace was de succesvolste actiegroep van ons land. Acties waren gewaagd, origineel…

129722156crop

Nieuws

Greenpeace zit al jaren met zichzelf in de knoop

In een interne brief eist de staf van Greenpeace Nederland het vertrek van…

  1. Radiospotje Shell, opgenomen van Radio1 op 8 oktober 2019. ↩︎
  2. Zie de pagina ‘Mogelijkheden Co2-neutraal rijden,’ op de website van Shell. ↩︎
  3. Zie de pagina ‘Co2-compensatie projecten,’ op de website van Shell ↩︎
  4. Zie de pagina ‘Co2-neutraal rijden,’ op website van Shell ↩︎
  5. Volgens de berekeningen van Shell is 40.008km ongeveer gelijk aan een rondje om de aarde. 40.008km x 20.475 rondjes = 819.163.800km. Volgens Shell stoten automobilisten gemiddeld 1 ton Co2 uit met 4545km rijden. Dus: 819.163.800 / 4545 = 180.234 ton Co2. Uitgaande van 1 liter benzine op 15km, is dat 819 miljoen km / 15km = 54,6 miljoen liter. ↩︎
  6. Zie de pagina ‘Co2-neutraal rijden,’ op de website van Shell ↩︎
  7. Zie de pagina Who we are op website Katingan Mentaya-project ↩︎
  8. Zie onder andere dit interview met Public Radio International, 22 december 2016 ↩︎
  9. Zie de pagina Who we are op website Katingan Mentaya-project ↩︎
  10. Skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019. ↩︎
  11. Live interview met Dharsono Hartono door journalisten Aqwam Fiazmi Hanifan en Gabriel Wahyu Titiyoga, 20 november 2019. ↩︎
  12. Live interview met Dharsono Hartono door journalisten Aqwam Fiazmi Hanifan en Gabriel Wahyu Titiyoga, 20 november 2019. ↩︎
  13. Zie homepage van website Katingan Mentaya-project, dit getal stond er op 5 december 2019, 13.08uur. ↩︎
  14. Zie de pagina ‘Co2-compensatie projecten,’ op de website van Shell. ↩︎
  15. Live interview met Dharsono Hartono door journalisten Aqwam Fiazmi Hanifan en Gabriel Wahyu Titiyoga, 20 november 2019. ↩︎
  16. Omdat er geen centrale autoriteit is die dit sort projecten registreert, weet niemand precies hoeveel projecten er precies zijn. Wel zijn er verschillende databases, alleen zijn die vaak niet up to date. Alleen al in de database van certificeerder Verra, een van de grootste keurmerken voor dit soort projecten, zijn meer dan honderd projecten geregistreerd, deze zijn niet per se allemaal actief ↩︎
  17. Zie rapport Fertile Ground: State of Forest Carbon Finance Report 2017, van organisatie Forest Trends. Hier te downloaden. ↩︎
  18. Zie dit en dit persbericht Conservation International en Exxonmobil, beide 2 juli 2018. ↩︎
  19. Zie pagina CO2ZERO; feiten en cijfers op website KLM, gepubliceerd 16 april 2018. https://klmtakescare.com/nl/content/co2zero-feiten-en-cijfers- ↩︎
  20. Zie pagina Onze Co2-uitstoot aanpakken op website EasyJet, gepubliceerd op 19 november 2019 of pagina EasyJet says it is now Carbon Neutral op website Ecosystem Marketplace, 20 november 2019. ↩︎
  21. Zie deze registratie van de plenaire slotsessie van de conferentie, of lees een verslag in het Earth Negotiations Bulletin, 18 december 2007 ↩︎
  22. Zie pagina Carbon Trading, Carbon Trading, website UNFCCC ↩︎
  23. Zie bijvoorbeeld pagina REDD+ op UNFCCC website, en zie bijvoorbeeld wetenschappelijk paper uit 2002 A conceptual framework and its application for addressing leakage: the case of avoided deforestation ↩︎
  24. Zie The Economics of Climate Change: The Stern Review, gepubliceerd op 30 oktober 2006. Lees hier de conclusie ↩︎
  25. Zie onder andere het wetenschappelijk paper uit 2016, Envisioning REDD+ in a post-Paris era: between evolving expectations and current practice. Ook besproken in interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019. ↩︎
  26. Ibidem. Zie ook wetenschappelijk paper uit 2014 REDD+ Readiness progress across countries: time for reconsideration ↩︎
  27. Ibidem, tevens interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Jutta Kill, 24 september 2019. ↩︎
  28. Zie Fertile Ground: State of Forest Carbon Finance Report 2017, van organisatie Forest Trends. Hier te downloaden ↩︎
  29. Zie artikel op Mongabay, 30 maart 2013, dit rapport op de website van NGO World Rainforest Movement, 10 november 2011, of dit artikel op de website van Wildlife Conservation Society, 22 juli 2016 ↩︎
  30. Zie artikel op website Pearl Jam, 3 november 2015 ↩︎
  31. Zie pagina Zalando goes 100% Carbon Neutral, op website Zalando ↩︎
  32. Zie pagina op website Gucci of artikel op website South China Morning Post, 1 oktober 2019 ↩︎
  33. Zie artikel A good REDD-deal is a green light for forest protection, op website Greenpeace, 2 december 2010 ↩︎
  34. Zie pagina Saving forests with REDD+, op website WWF, datum onbekend (ongeveer tien jaar na lancering REDD, zie tekst) ↩︎
  35. Zie rapport The Office of the Auditor General of Norway’s investigation of Norway’s International Climate and Forest Initiative, 15 mei 2018 ↩︎
  36. Zie pagina Time to get serious about evaluating REDD+ impact, op website CIFOR, 7 oktober 2019 ↩︎
  37. Telefonisch interview Hilde Stroot, 4 oktober 2019. ↩︎
  38. Skype-interview Mucahid Bayrak, 4 oktober 2019. ↩︎
  39. Telefonisch interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019. ↩︎
  40. Zie artikel An (Even More) Inconvenient Truth, op website ProPublica, 22 mei 2019 ↩︎
  41. Zie artikel Forest Diamonds, op website Climate Home News, 26 september 2017 ↩︎
  42. Zie artikel Bioflica: Futbol Shines Light On Brazil’s Forests, 18 juni 2014, op website Ecosystem Marketplace ↩︎
  43. Telefonisch interview Hilde Stroot, 4 oktober 2019. ↩︎
  44. Zie onder andere artikel Fires Indonesia Blanket Islands and Cities in Smog, The Atlantic, 16 september 2019 ↩︎
  45. Live interviews met Guido van der Werf, Dave van Wees, Roland Vernooij en andere promovendi faculteit Aardwetenschappen, 25 november 2019. ↩︎
  46. Hiervoor heeft Investico contact en hulp gehad van Bernardo Flores, Universiteit van Campinas, Robert Field, Columbia University/NASA, Save Our Borneo, brandmonitoringsorganisatie op Borneo, Indonesië en Guido van der Werf en promovendi, Vrije Universiteit, Amsterdam. ↩︎
  47. Uitleg wetenschappers, tevens Skype-interview Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019, en Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019. Zie ook Frequently Asked Questions, NASA FIRMS ↩︎
  48. Live interviews met Guido van der Werf, Dave van Wees, Roland Vernooij en andere promovendi faculteit Aardwetenschappen, 25 november 2019. ↩︎
  49. Foto van Landsat satelliet NASA. Analyse van omvang gebied door Bernardo Flores, Universiteit van Campinas. Tevens analyse door Save Our Borneo, brandmonitoringsorganisatie op Borneo, Indonesië. ↩︎
  50. Live interviews met Guido van der Werf, Dave van Wees, Roland Vernooij en andere promovendi faculteit Aardwetenschappen, 25 november 2019. ↩︎
  51. WhatsApp-bericht van Gabriel Wahyu Titiyoga, 22 november 2019. ↩︎
  52. WhatsApp-bericht van Aqwam Fiazmi Hanifan, 22 november 2019. ↩︎
  53. Live interview met Bahrudin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019. ↩︎
  54. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019. ↩︎
  55. Zie onder andere pagina Leakage/replacements op website The Redd Desk en wetenschappelijk paper Ten Years of REDD+: A Critical Review of the Impact of REDD+ on Forest-Dependent Communities, 2016. Tevens interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Jutta Kill, 24 september 2019. ↩︎
  56. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019. ↩︎
  57. Zie onder andere wetenschappelijk paper Ten Years of REDD+: A Critical Review of the Impact of REDD+ on Forest-Dependent Communities, 2016 ↩︎
  58. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019. ↩︎
  59. Live interview met Bahrudin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019. ↩︎
  60. Het Katingan Mentaya-project werd in 2007 in het leven geroepen en ging vanaf dat moment aan de slag met trainingen voor de dorpen rondom het toekomstige projectgebied. Het CO2-reservaat kreeg in 2013 een vergunning van het Ministerie van bosbeheer, toen werden ook de grenzen bepaald. ↩︎
  61. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019. ↩︎
  62. Live interview met Zainal Abidin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019. Live interview met Dharsono Hartono, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 20 november 2019. ↩︎
  63. Live interview met Zainal Abidin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019. ↩︎
  64. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019. Gesprekken met dorpelingen Kampung Melayu, 23 november 2019. ↩︎
  65. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019. Zie ook artikel op Mongabay, 31 augustus 2015 ↩︎
  66. Live interview met Dharsono Hartono, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 20 november 2019. ↩︎
  67. Skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog, Permian Global van 11 november 2019. ↩︎
  68. Analyse satellietfoto’s NASA Landsat, o.a. door Dave van Wees, Vrije Universiteit, 25 november 2019 en aanvullende e-mail 27 november 2019. Zie ook monitoringsrapport Katingan Mentaya 2010-2015, pagina 173, hier in te zien ↩︎
  69. Ibidem, zie ook monitoringsrapport Katingan Mentaya 2018, pagina 16-19, hier in te zien. Tevens skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog, Permian Global, 11 november 2019. ↩︎
  70. Skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog, Permian Global van 11 november 2019. ↩︎
  71. Zie onder andere pagina Additionality op website The Redd Desk, wetenschappelijk paper Ten Years of REDD+: A Critical Review of the Impact of REDD+ on Forest-Dependent Communities, 2016. Tevens interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Jutta Kill, 24 september 2019. ↩︎
  72. Gebaseerd op berekening Atmosfair ↩︎
  73. Skype-interview Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019, en Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019. ↩︎
  74. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019. ↩︎
  75. Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019. Tevens telefonisch interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019. ↩︎
  76. Zie wetenschappelijk paper REDD+ projects in 2014: an overview based on a new database and typology, juli 2015, pagina 18 en pagina 24 ↩︎
  77. Skype-interview Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019, en Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019. ↩︎
  78. Reactie Shell via e-mail, 5 december 2019. ↩︎
  79. Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019. ↩︎
  80. Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019 ↩︎
  81. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019, aanvullende e-mail 14 november 2019. ↩︎
  82. Interviews Jutta Kill, 24 september 2019, Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Hilde Stroot, 4 oktober 2019, Lauren Gifford, 4 oktober 2019, Mucahid Bayrak, 4 oktober 2019. Zie ook onder andere artikel Carbon offsets are not our get out jail free card’ op website UN Environment Programme, 10 juni 2019 ↩︎
  83. Zie onder andere artikel Brutal news: global carbon emissions jump to all-time high in 2018, op The Guardian, 5 december 2018 en dit rapport, of zie de samenvatting van rapport Trends in Global CO2 and Total Greenhouse Gas Emissions,’ van Planbureau van de Leefomgeving, 2019 ↩︎
  84. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019. ↩︎
  85. Raadsvergadering Diemen, 11 juli 2019 ↩︎
  86. Rechtbank Oost-Brabant, ECLI:NL:RBOBR:2017:4560, 29 augustus 2017. Zie: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBOBR:2017:4560 ↩︎
  87. Raad van State, ECLI:NL:RVS:2019:2217, 3 juli 2019. Zie: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2019:2217&showbutton=true&keyword=ECLI%3aNL%3aRVS%3a2019%3a2217 ↩︎
  88. Nieuwsbericht Tubantia ↩︎
  89. Beoordeling aanmeldingsnotitie voor het Aromatics project Shell Pernis door Shell Nederland Raffinaderij B.V., Vondelingenweg 601 te Rotterdam-Vondelingenplaat, DCMR Milieudienst Rijnmond. Zie: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2014-8088.html ↩︎
  90. Ingevoerd in 1987 ↩︎
  91. Jaarverslagen Commissie voor de Milieueffectrapportage 2008-2018 ↩︎
  92. Eurostat, greenhouse gas emissions per capita. Zie: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/t2020_rd300/default/table?lang=en ↩︎
  93. Algemene Rekenkamer, Aanpak Mestvervuiling Veehouderij, 20 juni 2019. Zie: https://www.rekenkamer.nl/publicaties/rapporten/2019/06/20/aanpak-mestvervuiling-veehouderij ↩︎
  94. Raad van State, PAS mag niet als toestemmingsbasis voor activiteiten worden gebruikt, 29 mei 2019. Zie: https://www.raadvanstate.nl/@115651/pas-mag/ ↩︎
  95. H.A.C. Runhaar, E.J.M.M. Arts, F. van Laerhoven, P.P.J. Driessen, Naar een toekomstbestendige m.e.r. Lessen uit 25 jaar m.e.r. in Nederland en een verkenning van kansen en bedreigingen voor de m.e.r. in de nabije toekomst. ↩︎
  96. European Commission, March infringement package: key decisions, 7 maart 2019. Zie: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-19-1472_en.htm ↩︎
  97. Interview Niek Ketting, 15 juli 2019 ↩︎
  98. Tweede Kamer, Regels met betrekking tot versnelde ontwikkeling en verwezenlijking van ruimtelijke en infrastructurele projecten (Crisis- en herstelwet). Zie: https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20090915/memorie_van_toelichting/document3/f=/viw6k5ep4sst.pdf ↩︎
  99. Adviesrapport Commissie Elverding (Sneller & Beter), 21 april 2008. Zie: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2008/04/21/het-advies-van-de-commissie-versnelling-besluitvorming-infrastructurele-projecten ↩︎
  100. Staatsblad, Wet van 28 maart 2013 tot wijziging van de Crisis- en herstelwet en diverse andere wetten in verband met het permanent maken van de Crisis- en herstelwet en het aanbrengen van enkele verbeteringen op het terrein van het omgevingsrecht. Zie: https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20130424/publicatie_wet/document3/f=/vj91cmj3krzt.pdf ↩︎
  101. Per 1 april 2011 zijn tien activiteiten van de C- naar de D-lijst verplaatst ↩︎
  102. Beperkte procedure, ingevoerd met de Modernisering regelgeving milieueffectrapportage, 2010 ↩︎
  103. Tweede Kamer, Wijziging van de Wet milieubeheer (tarieven Commissie voor de milieueffectrapportage). Zie: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33686-3.html ↩︎
  104. Cijfers Commissie voor de Milieueffectrapportage ↩︎
  105. Dit cijfer is niet precies te geven omdat de RUD Drenthe geen precies cijfer kan geven. ↩︎
  106. Beoordeling aanmeldingsnotitie voor het Aromatics project Shell Pernis door Shell Nederland Raffinaderij B.V., Vondelingenweg 601 te Rotterdam-Vondelingenplaat, DCMR Milieudienst Rijnmond. Zie: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2014-8088.html ↩︎
  107. Beslissing inzake m.e.r.-beoordelingsplicht ten behoeve van RIKA Greenpark Wijster te Wijster voor het oprichten van een vergistingsinstallatie. Zie: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2018-7753.html ↩︎
  108. Beoordeling aanmeldingsnotitie ten behoeve van de beoordeling van eventuele m.e.r.-plicht is ingediend naar aanleiding van het voornemen van Reym Beverwijk B.V. tot het realiseren van een installatie voor het behandelen van kwikhoudende afvalstoffen in een nieuw te bouwen loods. De inrichting is gelegen aan de Nijverheidsweg 50 te Beverwijk. Zie: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2018-8922.html ↩︎
  109. Commissie voor de milieueffectrapportage, Jurisprudentie Maximumsnelheid A2. Zie: https://www.commissiemer.nl/jurisprudentie/201600733.1.a1 ↩︎
  110. Besluit op aanmeldingsnotitie-m.e.r., OOC Beheer BV, juli 2017. ↩︎
  111. Jaarverslag Commissie voor de Milieueffectrapportage 2018 ↩︎
  112. Jaarverslag Commissie voor de Milieueffectrapportage 2010 ↩︎
  113. Handelingen Eerste Kamer m.b.t. implementatie herziening m.e.r.-richtlijn, 17 januari 2017. Zie: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-ek-20162017-14-3.html ↩︎
  114. European Commission, March infringement package: key decisions, 7 maart 2019. Zie:http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-19-1472_en.htm ↩︎
  115. Interview, 19 april 2019 ↩︎
  116. Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, Eindrapportage 2018, Jaarverslag en – rekening, p. 36 ↩︎
  117. Omgevingsdienst Groningen, jaarverslag 2017, p. 25. Zie: https://www.loppersum.nl/bestuur-organisatie/agendas-openbare-vergaderingen_42887/agenda/gemeenteraad_17114/vastgestelde-jaarstukken-2017-omgevingsdienst-groningenpdf_1372728.pdf ↩︎
  118. Fryske Utfieringstsjint Miljeu en Omjouwing, Jaarstukken over 2017, p. 40 ↩︎
  119. Omgevingsdienst Brabant-Noord, Jaarstukken 2017, p. 31 ↩︎
  120. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant, Jaarstukken 2016, p. 8 ↩︎
  121. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant, Jaarstukken 2015, p. 35 ↩︎
  122. Fryske Utfieringstsjint Miljeu en Omjouwing, Jaarstukken over 2017, p. 5 ↩︎
  123. Omgevingsdienst Groningen, jaarverslag 2017, p. 10. Zie: https://www.loppersum.nl/bestuur-organisatie/agendas-openbare-vergaderingen_42887/agenda/gemeenteraad_17114/vastgestelde-jaarstukken-2017-omgevingsdienst-groningenpdf_1372728.pdf ↩︎
  124. Fryske Utfieringstsjint Miljeu en Omjouwing, Jaarstukken over 2017, p. 11 ↩︎
  125. Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, Jaarverslag 2018, p. 19 ↩︎
  126. Omgevingsdienst Regio Utrecht, Jaarstukken 2018, p. 9 ↩︎
  127. Provincie Flevoland, Uitvoeringsprogramma OFGV 2019, p. 9 ↩︎
  128. Kenniscentrum Infomil, V-Stacks. Zie: https://www.infomil.nl/onderwerpen/landbouw/geur/model-stacks/ ↩︎
  129. Provincie Flevoland, Uitvoeringsprogramma OFGV 2019, p. 9. “De last wordt bij bedrijven neergelegd. Zij moeten bij vergunningaanvragen een verspreidingsberekening toevoegen.” ↩︎
  130. Interview Gijs Hoevenaars, 21 januari 2019. ↩︎
  131. Interview Marcel Middelkamp, mei 2019. ↩︎
  132. Commissie voor de milieueffectrapportage, Tariefstelling 2019 commissie m.e.r. Zie: https://www.commissiemer.nl/documenten/00000347.pdf ↩︎
  133. CBS, Landbouw; gewassen, dieren en grondgebruik naar gemeente. Zie: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80781NED/table?fromstatweb ↩︎
  134. https://www.binnenlandsbestuur.nl/sociaal/nieuws/landerd-in-de-greep-van-q-koorts.136091.lynkx ↩︎
  135. GGD Brabant Zeeland, bureau gezondheid, milieu & veiligheid. Graspeel – varianten analyse. Renske Nijdam & Monique Scholtes, 4 februari 2016 ↩︎
  136. Grootschalige concentratie- en depositiekaarten Nederland, stikstofdioxide, 2018. Zie: http://geodata.rivm.nl/gcn/ ↩︎
  137. GGD_gezondheidseffectscreening Landerd ↩︎
  138. Interview 1 mei 2019. ↩︎
  139. Uitspraak Rechtbank Oost-Brabant, SHE 17 / 2389 WABOA V162, 18 januari 2019. ↩︎
  140. Wet Geurhinder en Veehouderij, art. 3.1: ‘Een omgevingsvergunning met betrekking tot een veehouderij wordt geweigerd indien de geurbelasting van die veehouderij op een geurgevoelig object, gelegen binnen een concentratiegebied, buiten de bebouwde kom meer bedraagt dan 14,0 odour units per kubieke meter lucht’. Art. 6.1: ‘Bij gemeentelijke verordening kan worden bepaald dat binnen een deel van het grondgebied van de gemeente een andere waarde van toepassing is dan de desbetreffende waarde’. Zie: https://wetten.overheid.nl/BWBR0020396/2013-01-01. Geurgebiedsvisie Landerd stelt dat voor het buitengebied een maximale achtergrond geurbelasting geldt van 20 odour units per m3. Zie Geurgebiedsvisie gemeente Landerd, 2014, p. 7. Zie: https://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/images/Landerd/i246750.pdf ↩︎

  141. GGD_gezondheidseffectscreening Landerd ↩︎

  142. https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2015-0106.pdf ↩︎
  143. Omgevingsdienst Groningen, jaarverslag 2017, p. 12. Zie: https://www.loppersum.nl/bestuur-organisatie/agendas-openbare-vergaderingen_42887/agenda/gemeenteraad_17114/vastgestelde-jaarstukken-2017-omgevingsdienst-groningenpdf_1372728.pdf ↩︎
  144. Interview Gijs Hoevenaars, 21 januari 2019 ↩︎
  145. Interview Niek Ketting, 15 juli 2019. ↩︎
  146. Interview Gijs Hoevenaars, 21 januari 2019. ↩︎
  147. Raad van State, jaarverslag 2017, p. 47. Zie: https://jaarverslag.raadvanstate.nl/2017/wp-content/uploads/2018/03/Webversie-jaarverslag-2017-Raad-van-State.pdf ↩︎
  148. Rechtbank Gelderland, locatie Arnhem, 22 mei 2019. ↩︎
  149. RMS_Wabo-beroepschrift ↩︎
  150. https://www.windcentrale.nl/blog/hoeveel-energie-levert-een-windmolen-op/ ↩︎
  151. Rechtbank Gelderland, 27 juni 2019. ECLI:NL:RBGEL:2019:2845. Zie: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBGEL:2019:2845&showbutton=true&keyword=ECLI%3aNL%3aRBGEL%3a2019%3a2845 ↩︎
  152. Raad van State, 22 mei 2019, ECLI:NL:RVS:2019:1632. Zie: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2019:1632&showbutton=true&keyword=ECLI%3aNL%3aRVS%3a2019%3a1632 ↩︎
  153. Provinciale Raad Gezondheid Brabant, Advies met betrekking tot mestverwerking en bewerking in Noord-Brabant vanuit gezondheidperspectief, oktober 2014, p. 13. “Grote mestverwerkingsinstallaties in een dichtbevolkt gebied zullen zoveel gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, dat vanuit het voorzorgsprincipe hiervoor niet gekozen zou moeten worden.” Zie: https://docplayer.nl/69609108-Advies-met-betrekking-tot-mestverwerking-en-bewerking-in-noord-brabant-vanuit-gezondheidsperspectief.html ↩︎
  154. Interview Ronald Gruntjes, 25 maart 2019. ↩︎
  155. Analyse via www.rechtspraak.nlin de uitspraken van de Raad van State van 2018 en 2019 (t/m 15 mei 2019). Gezocht op "milieueffectrapportage" ↩︎
  156. Raad van State, ECLI:NL:RVS:2019:2217, 3 juli 2019. Zie: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2019:2217&showbutton=true&keyword=ecli%3anl%3arvs%3a2019%3a2217 ↩︎
  157. Raad van State, ECLI:NL:RVS:2018:1448, 2 mei 2018. “Zij heeft niet aannemelijk gemaakt, bijvoorbeeld aan de hand van een tegenrapport, dat deze conclusie onjuist is.” Zie: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2018:1448&showbutton=true&keyword=ECLI%3aNL%3aRVS%3a2018%3a1448 ↩︎
  158. Raad van State, ECLI:NL:RVS:2018:4078, 12 december 2018. ↩︎
  159. Telefonisch interview Marcel Soppe, januari 2019. ↩︎
  160. Interview Hetty Gerringa, 2 april 2019. ↩︎
  161. Artikel 1.9 Crisis- en herstelwet. Zie: https://www.infomil.nl/onderwerpen/ruimte/ruimtelijke/crisis-en-herstelwet/jurisprudentie-chw/archief/artikel/ ↩︎
  162. Artikel 8.69 Algemene wet bestuursrecht. Zie: https://www.infomil.nl/onderwerpen/ruimte/ruimtelijke/crisis-en-herstelwet/jurisprudentie-chw/archief/artikel/ ↩︎
  163. https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-binnenlandse-zaken-en-koninkrijksrelaties/organisatie/organogram/programma-directoraat-generaal-omgevingswet ↩︎
  164. https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-binnenlandse-zaken-en-koninkrijksrelaties/organisatie/organogram/programma-directoraat-generaal-omgevingswet ↩︎
  165. https://www.algemenebestuursdienst.nl/actueel/nieuws/2018/12/12/heleen-groot-programmadirecteur-aan-de-slag-bij-bzk ↩︎
  166. Commissie voor de milieueffectrapportage, Omgevingswet. Zie: https://www.commissiemer.nl/onze-diensten/wetgeving-en-mer/omgevingswet ↩︎
  167. Rijksoverheid, Nieuwe omgevingswet maakt omgevingsrecht eenvoudiger. Zie: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/omgevingswet/vernieuwing-omgevingsrecht ↩︎
  168. Planbureau voor de Leefomgeving, Milieueffectentoets wetsvoorstel Omgevingswet. Kansen en risico’s voor milieu- en natuurbescherming, 2013. Zie: https://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/PBL_2013_Milieueffectentoets%20Omgevingswet_1058-2.pdf ↩︎
  169. Raad van State, Jaarverslag 2018. Zie: https://jaarverslag.raadvanstate.nl/2018/wp-content/uploads/sites/6/2019/03/WEBVERSIE_Jaarverslag_2018.pdf ↩︎