Podcast: Speurwerk

De hoofdredacteur over Investico’s corona-onderzoek

Investico-journalisten onderzoeken wat er echt toe doet. Elke maand komen we met nieuwe…

expo houten

Longread

Voorrang bij vaccinatie voor iedereen (geannoteerd verhaal)

Eind maart ploft er bij de 41-jarige Esther Westmaas eindelijk een vaccinatieoproep op…

ANP-429824710

Longread

Essentieel werk, maar geen vaccin (geannoteerd verhaal)

Bungalowpark ’t Reggehuus, een vakantiepark verscholen tussen loofbomen en dennenbos,…

Longread

Eén vaccin voor iedereen? (geannoteerd verhaal)

‘Als je jezelf en anderen wil beschermen, kies je voor het AstraZeneca-vaccin,’…

Onderzoek

Waar was het ministerie van VWS? (geannoteerd verhaal)

‘Ik gooi nooit iets weg’, zegt Hans Buijing wanneer hij een doos op de vergadertafel…

Onderzoek

Coronasteun voor kleine bedrijven wassen neus (geannoteerd verhaal)

Uitbater Ron de Wit (61) van Grand Café Alba’s aan het Vlaardingse havenfront 190…

Onderzoek

De ja-knikkers van Hugo (geannoteerd verhaal)

Ashis Brahma liet achterin zijn Apeldoornse tuin een veranda bouwen, zodra hij wist dat…

noodziekenhuizen

Nieuws

Verzekeraars betalen niet voor inderhaast gebouwde corona-ziekenhuizen

Niemand weet wie de twee noodhospitalen gaat betalen die eind maart in alle haast werden…

Illustratie_CommercieleLabs_Website@2x

Onderzoek

Marktwerking leidde tot wildgroei aan laboratoria (geannoteerd verhaal)

Op een woensdagmiddag begin april vliegen traumahelikopters weg bij het Bernhoven…

Onderzoek

Nederlands bedrijf exporteert onbetrouwbare coronatests (geannoteerd verhaal)

Een betrouwbare, Nederlandse test die Covid-19 in enkele minuten kan opsporen moest de…

Illustratie: Steffie Padmos

Onderzoek

Coronabesmetting in online-centra supermarkten ‘kwestie van tijd’

Arbeidsmigranten in distributiecentra van online-supermarkten lopen grote kans op…

Nieuws

Bij de volgende dierziekte komt volksgezondheid opnieuw achteraan

Nederland is niet voorbereid op een nieuwe uitbraak van ziektes die vanuit de intensieve…

  1. Westmaas hoort begin april van vrienden met eenzelfde aandoening dat het Radboudumc haar groep wel vaccineert, in tegenstelling tot haar eigen ziekenhuis in Groningen. Westmaas belde (met tolkencontact) met het Radboudumc en organiseerde haar eigen uitnodiging. Interview 4 mei 2021. ↩︎
  2. Gezamenlijk advies Gezondheidsraad & OMT van 4 januari 2021. Download de brief hier ↩︎
  3. Blijkt uit berekeningen van Investico ↩︎
  4. De beveiligers en logistiek medewerkers vallen onder voorrangsgroep alle overige zorgmedewerkers in ziekenhuizen, de consultatiebureaus onder de surplus van de GGD, en de zorgverleners van kinderen met autisme kregen een uitnodiging voor PGB-zorgverleners. ↩︎
  5. Nieuwsuur 30 december 2020 ↩︎
  6. Zie bijvoorbeeld berichtgeving Brabants Dagblad ↩︎
  7. Uitspraak Hugo de Jonge op 2 januari in Nieuwsuur ↩︎
  8. Interview 4 mei 2021 ↩︎
  9. Notulen in handen van Investico. Vaccinatie van zorgverleners en bewoners wordt samen in totaliteit als eerste tranche gezien, zegt het ministerie van VWS in een overleg over de vaccinatiecampagne op 4 december 2020. Volgorde prioritering: eerst zorgmedewerkers van verpleeghuizen, dan verstandelijk gehandicapten en dan thuiszorgmedewerkers, staat in een verslag van een overleg over vaccinatie van zorgpersoneel op 10 december 2020 met het ministerie van VWS. ↩︎

  10. Verslag regiegroep vaccinaties, 18 december 2020. 1e levering van 0,5mln vaccins is bedoeld voor 225.000 zorgmedewerkers (er zijn 2 vaccins nodig per medewerker en er wordt rekening gehouden met spillage) ↩︎
  11. Advies Gezondheidsraad over BioNTech/Pfizer van 24 december 2020. Omdat het vaccin een boven verwachting hoge werkzaamheid heeft bij ouderen en de ziektelast als gevolg van COVID-19 het grootst is in deze groep, adviseert de commissie het BNT162b2-vaccin primair in te zetten voor ouderen vanaf 60 jaar, te beginnen bij de oudsten. ↩︎
  12. Zie hier ↩︎
  13. Advies n.a.v. het 1e gezamenlijk overleg OMT en de Gezondheidsraad, 4 januari 2021. Omdat de meeste gezondheidswinst is te behalen bij de prioritaire doelgroep van ouderen vanaf 60 jaar adviseren wij u om ten minste 90% van de vaccins te alloceren voor het vaccineren van deze groep. Hoewel het duidelijk is dat er veel vraag is naar het inspelen op knelpunten, door vaccinatie van beroepsgroepen in de zorg en mogelijk ook daarbuiten, is het advies om hier per tijdsperiode niet meer dan de resterende 10% van de vaccins voor te alloceren, en dit alleen te doen als er echte knelpunten dreigen te ontstaan bij het in stand houden van de zorg. Dit geldt ook voor de medewerkers in de langdurige zorg ↩︎
  14. Blijkt uit ons cijferoverzicht en is bevestigd door de GGD ↩︎
  15. Zie brief op website Beroepsvereniging Verzorgenden Verpleegkundigen ↩︎
  16. Zie brief op website Landelijke Huisartsen Vereniging ↩︎
  17. Telefoongesprek op 20 april 2021 ↩︎
  18. In vaccinatieschema van januari stond de groep 18-60 met medische indicatie gevaccineerd worden vanaf half februari ↩︎
  19. In vaccinatieschema van januari stond de groep 18-60 met medische indicatie gevaccineerd worden vanaf half februari ↩︎
  20. Adviesaanvraag VWS aan Gezondheidsraad op 4 juni 2020 (download hier in PDF) ↩︎
  21. Kompetenznetz Public Health COVID-19. Policy brief: Ethical perspectives on a future vaccination program against COVID-19 in Germany. (zie hier) ↩︎
  22. Hoge Gezondheidsraad. Advisory Report of the Superior Health Council no. 9597: Vaccination strategy against Covid-19 in Belgium (zie hier) ↩︎
  23. UK Department of Health and Social Care. Independent Report: Joint Committee on Vaccination and Immunisation: interim advice on priority groups for COVID-19 vaccination (18 June 2020). (zie hier) ↩︎
  24. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) ACIP: slides presented at two-day meeting on COVID-19 (24 June 2020). (zie hier) ↩︎
  25. Haute Autorité de Santé (HAS). Stratégie de vaccination contre le COVID 19 - Anticipation des scénarios possibles de vaccination et recommandations préliminaires sur les populations cibles. (zie hier) ↩︎
  26. Email Gezondheidsraad, 22 april 2021 ↩︎
  27. Interview, 29 april 2021 ↩︎
  28. Zie deze informatiebrief over vaccinatie van neurologische patiënten ↩︎
  29. Interview, 3 mei 2021 ↩︎
  30. Interview 5 mei 2021 ↩︎
  31. Zie het verhaal van Ilse op www.vergeetonsniethugo.nl ↩︎
  32. Zie tweet Rebecca hier ↩︎
  33. Zie tweet Irène hier ↩︎
  34. Zie oude flowchart hier ↩︎
  35. Zie berichtgeving NOS ↩︎
  36. In Duitsland gaan de extra verhoogde risicogroepen gelijk met de 70-74-jarigen, en de verhoogd risicogroepen tegelijk met de 65-69-jarigen. In Denemarken gaan de risicogroepen en hun zorgverleners vóór de groep 80-84 jaar. In België gaan de medische risicogroepen na de 65-plussers. In het VK gaan de extra verhoogde risicogroepen tegelijk met de 70-plussers en gaan de medische risicogroepen vóór de groep 60-64-jarigen ↩︎
  37. Zie vergeetmenietjes ook hier ↩︎
  38. Zie tweet Hugo de Jonge ↩︎
  39. Blijkt o.a. uit interview met GGD GHOR op 4 mei 2021 ↩︎
  40. Interview 29 april 2021 ↩︎
  41. Verslaggeverscolumn Toine Heijmans in De Volkskrant, 18 april 2021 (verschenen in de krant van 19 april) ↩︎
  42. Telefoongesprek Investico met Okke Lucassen op 5 mei 2021. Investico kreeg inzage in de mail- en chatberichten die Lucassen van de webcare-dienst van het ministerie van VWS ontving. ↩︎
  43. Bezoek aan de woonlocatie van arbeidsmigranten op donderdag 11 februari 2021

    ↩︎

  44. Zie hier

    ↩︎

  45. Blijkt uit de database die we opstelde van vertrek-, aankomst- en verhuislijsten van arbeidsmigranten werkzaam bij uitzendbureau Otto Workforce.

    ↩︎

  46. Uit de database blijkt dat 220 arbeidsmigranten op dit park langer dan vier maanden in Nederland waren en een rondvraag op het park liet zien dat, met uitzondering van een, alle arbeidsmigranten die wij spraken minimaal een jaar in Nederland waren

    ↩︎

  47. Blijkt uit de database en een rondvraag op het park onder arbeidsmigranten op 11 februari 2021

    ↩︎

  48. Blijkt uit een navraag bij de gemeente Ommen

    ↩︎

  49. Gesprek met Poolse tolk op het park 11 februari 2021

    ↩︎

  50. Bevestigen ook andere bewoners van het park die wij interviewen

    ↩︎

  51. Het is hier te vinden

    ↩︎

  52. Blijkt uit interviews met tientallen arbeidsmigranten, vakbondsmedewerkers en werknemers op huisvestingslocaties

    ↩︎

  53. In een recente schatting kwam het Landelijk Operationeel Team Corona tot 436.000 arbeidsmigranten, die zij definieerden als in Nederland werkende personen met een niet-Nederlandse EU-nationaliteit. Afhankelijk hoe de nationaliteit en registratiestatus wordt meegenomen verschillen schattingen tussen de 300 duizend en 600 duizend mensen. In dit rapport van de Inspectie Sociale Zaken worden ook verschillende groepen becijferd.

    Dit gaat om de mensen die wit werken, de groep zwartwerkende en vaak ongedocumenteerde arbeiders is nog moeilijker te bereiken en becijferen en blijft in dit artikel buiten beschouwing.

    ↩︎

  54. 24.619 om precies te zijn

    ↩︎

  55. De berekening staat in een lagere noot uitgelegd

    ↩︎

  56. 70 procent van 436 duizend is meer dan 250 duizend, maar we weten niet zeker welk percentage zich niet inschrijft. Uit een vergelijking tussen de administratie van de Registratie Niet-Ingezetenen (RNI) en die van het UWV, bleek dat ongeveer 80 procent van de werknemers in de RNI langer dan 4 maanden in Nederland werkte. Die vergelijking staat verderop in dit verhaal ook beschreven. Er staan ongeveer 290 duizend werknemers in de RNI geregistreerd, 80 procent daarvan is 232 duizend mensen.

    ↩︎

  57. Lees hier het nieuws daarover

    ↩︎

  58. Blijkt uit de gelekte data van uitzendbureau Otto Workforce en gesprekken met opzichters van huisvestinglocaties

    ↩︎

  59. We kregen per week verschillende aankomst-, verhuis- en vertreklijsten in handen, tussen de derde week van mei 2019 en de laatste week van 2020. De werknemers worden door Otto gekenmerkt met een ID-nummer, wat we hebben gebruikt om te zien wie op welke lijsten voorkomt. We hebben al deze lijsten automatisch ingelezen, en hebben daarbij vanaf het begin hun namen en andere identificerende persoonsgegevens niet meegenomen.

    ↩︎

  60. Hij kwam 3 november aan in MHP Venray, bij Moduslink als werkgever. Op 10 november verhuiste hij naar Oss, zelfde werkgever. Op 8 maart 2020 verhuisde hij van Oss naar Zeewolde - EE Accomodations, waar hij ging werken voor Vetipak External BV. Op 23 maart 2020 vertrok hij uit Zeewolde. 7 juni kwam hij weer aan in Venray. Op 11 juli verhuisde hij van Venray naar Best, op 25 juli van Best naar Maasbree en op 24 november van Maasbree naar Venlo.

    ↩︎

  61. We hebben niet van iedereen de sekse, maar de database bevat 14296 mannen en 6384 vrouwen. Dat komt komt neer op 69,1 procent mannen.

    ↩︎

  62. Van veel migranten hebben we geen nationaliteit, maar van 9051 wel. Daarvan was 77 procent Pools, 7001 mensen. Er is geen reden om te geloven dat de verdeling anders is bij de rest.

    ↩︎

  63. Bij de 18 distributiecentra van Jumbo in de database gingen in totaal 3772 mensen aan de slag, bij de 17 van Albert Heijn in totaal 3884.

    ↩︎

  64. Er komen in totaal 344 bedrijven als inlener voor.

    ↩︎

  65. Van de zomer- naar de wintermaanden van 2019 valt op dat het aantal arbeidsmigranten wat in deze hotels aankomt toeneemt, van ongeveer 30 per maand, naar ruim 100 per maand.

    ↩︎

  66. 252 om precies te zijn.

    ↩︎

  67. Bezoek aan het park op 11 februari 2021

    ↩︎

  68. Er zijn 19 gemeenten met een RNI-loket. Ze zijn hier te vinden.

    ↩︎

  69. Technisch gezien kan iemand ook loon ontvangen zonder een BSN te hebben, maar dan betaalt de werkgever het zogenaamde ‘anoniementarief’ aan belasting: 52 procent. Dat is zeer ongunstig, dus het komt nauwelijks voor.

    ↩︎

  70. Het doet er zelfs niet toe bij welk RNI-loket iemand zich registreert, omdat het niet te controleren is waar diegene vervolgens gaat wonen. Er is geen verplichting om je in bepaalde regio’s bij bepaalde RNI-loketten in te schrijven.

    ↩︎

  71. Technisch gezien is iemand die verwacht om tweederde van het komende halfjaar in Nederland te verblijven verplicht om zich in te schrijven. Als diegene aanvankelijk al verwacht om langer dan die vier maanden te blijven, moet hij of zij meteen in de BRP worden ingeschreven. Maar in de praktijk gebeurt dat weinig, zoals ook verderop in het artikel wordt besproken, en moeten arbeidsmigranten na 4 maanden terugkomen om zich in te schrijven.

    ↩︎

  72. Er zijn minimaal 14686 mensen in de database langer dan 4 maanden in Nederland. Van deze mensen weten we namelijk zeker dat ze langer dan 4 maanden bij Otto in dienst waren. Dit is een onderschatting van het aantal mensen dat in Nederland blijft, omdat mensen die hun werk bij Otto beëindigen ook weer bij een andere werkgever aan de slag kan.

    Van de 24619 arbeidsmigranten die in totaal in de database voorkomen, komen er 3721 niet in aanmerking voor de berekening van dit percentage, omdat zij korter dan 4 maanden voor de eerste datum in de database vertrokken, of korter dan 4 maanden voor de laatste datum in de database aankwamen. Zij kunnen per definitie niet langer dan 4 maanden in Nederland verblijven. Dat laat 20898 mensen over, 14868 van hen is 70,3%.

    ↩︎

  73. De gemeente Horst aan de Maas, waar Sevenum deel van uitmaakt, laat dit weten.

    ↩︎

  74. Volgens de gemeente Waalwijk staan er momenteel 103 mensen ingeschreven op deze locatie, terwijl er volgens de database 701 langer verbleven tussen half 2019 en eind 2020. De gemeente Alphen aan den Rijn, waar Boskoop onder valt, laat weten dat er momenteel 137 mensen op de betreffende locatie zijn ingeschreven, terwijl er 437 mensen langer dan 4 maanden verbleven tussen half 2019 en eind 2020.

    ↩︎

  75. De woordvoerder van de gemeente kan alleen laten weten hoeveel bedden de locaties hebben. Op de locatie in Blitterswijck verbleven 578 mensen langer dan 4 maanden, op de locatie in Venray waren dat er 437.

    ↩︎

  76. Ondanks herhaaldelijk aandringen mailde de betreffende medewerker niet meer terug. Op het vakantiepark Ewijk Groene Heuvels verbleven 549 arbeidsmigranten. Het park is momenteel overigens gesloten.

    ↩︎

  77. Reactie Frank van Gool, directeur Otto Workforce, 27 april 2021.

    ↩︎

  78. Telefonisch interview Rienk Hoff, 15 april 2021.

    ↩︎

  79. De cijfers worden genoemd in een brief aan het ministerie van BZK die hier te vinden is.

    ↩︎

  80. Telefonisch interview op 13, 14 en 15 april

    ↩︎

  81. Haar volledige naam is bekend bij de redactie

    ↩︎

  82. Interview Joep Thönissen. 15 april 2021

    ↩︎

  83. Interview Ronald Zijlstra. 13 april 2021

    ↩︎

  84. Interview Paul Minderhoud, 20 april 2021

    ↩︎

  85. Technisch gezien zouden ontslagen arbeidsmigranten aanspraak kunnen maken op bijstand, die is namelijk niet gekoppeld aan de BRP-inschrijving, maar aan of iemand feitelijk in Nederland woont (wat wel veel makkelijker aan te tonen is met een inschrijving). Maar de verblijfsvergunning van EU-burgers wordt ingetrokken als iemand niet in zijn eigen bestaan kan voorzien. Als de gemeente dus een bijstandsaanvraag krijgt voor een ontslagen arbeidsmigrant, moeten ze tegelijkertijd de Immigratie- en Naturalisatiedienst op de hoogte brengen, en zal diegene worden uitgezet. Volgens Minderhoud worden in de praktijk de aanvragen gewoon afgewezen.

    ↩︎

  86. Een kenteken moet op een adres worden geregistreerd.

    ↩︎

  87. Woningcorporaties eisen vrijwel altijd een uittreksel van de BRP

    ↩︎

  88. Mailcontact woordvoerder PO-raad Harm van Gerven maandag 26 april 2021

    ↩︎

  89. Telefonisch en mailcontact woordvoerder Landelijke Huisartsenvereniging

    ↩︎

  90. Lees hier het nieuws dat we daarover brachten in Trouw op 3 mei 2021

    ↩︎

  91. Mailcontact woordvoerder Inspectie SZW op donderdag 22 april 2021

    ↩︎

  92. Interview via facetime op vrijdag 23 april 2021

    ↩︎

  93. Achternaam van Adrian is bekend bij de redactie

    ↩︎

  94. Lees het hier

    ↩︎

  95. Blijkt uit het vonnis

    ↩︎

  96. Lees het hier

    ↩︎

  97. Lees het hier

    ↩︎

  98. Vertelt de gemeente tijdens een telefonisch interview

    ↩︎

  99. Lees het hier. De politie bevestigde het nieuws ook telefonisch

    ↩︎

  100. Blijkt uit een overzicht dat de politie met ons deelt

    ↩︎

  101. Laat de politie tijdens een telefonisch interview weten

    ↩︎

  102. Interview Marta Ochmanska op dinsdag 20 april 2021

    ↩︎

  103. Blijkt uit gesprekken met ten minste vier andere bronnen die werkzaam zijn/waren in de uitzend- en/of huisvestingswereld

    ↩︎

  104. Bezoek aan gemeentehuis Waalwijk, 21 april 2021. Ook de gesprekken met de wethouder en uitzendbaas Rob Kriek vonden op die dag plaats.

    ↩︎

  105. Iedereen die bij de gemeente is ingeschreven mag stemmen voor de gemeenteraadsverkiezingen, ongeacht diens nationaliteit.

    ↩︎

  106. Interview Albert Abee, 23 april 2021.

    ↩︎

  107. Interview met Imke van Gardingen op woensdag 31 maart

    ↩︎

  108. Interview met Emile Roemer op vrijdag 30 april

    ↩︎

  109. Bezoek gemeentehuis Waalwijk, 21 april 2021.

    ↩︎

  110. Persconferentie Hugo de Jonge 18 maart 2021 ↩︎
  111. AstraZeneca, trombose met lage bloedplaatjes. Radboud UMC, 19 maart 2021 ↩︎
  112. Premier Boris Johnson laat zich op camera vaccineren met AstraZeneca-vaccin, 19 maart 2021 ↩︎
  113. Premier Jean Castex laat zich op camera vaccineren met AstraZeneca-vaccin, 19 maart 2021 ↩︎
  114. Male sex identified by global COVID-19 meta-analysis as a risk factor for death and ITU admission, 9 december 2020 ↩︎
  115. Bv The Guardian, 12 maart 2021 ↩︎
  116. Blijkt uit onze eigen berekening op basis van de bijwerkingen-database van Lareb ↩︎
  117. Blijkt uit ons eigen onderzoek op basis van de gepubliceerde studies van Pfizer/BionTech, Moderna, AstraZeneca, Janssen en Sputnik V ↩︎
  118. Blijkt uit telefonische interviews met Chahinda Ghossein-Doha op 22 februari en 12 maart 2021. ↩︎
  119. The sex gap in Covid-19 trials: a scoping review, Veronique Schiffer et al, EClinicalMedicine 30 november 2020, p. 7 (artikel van Ghossein-Doha). Hydroxychloroquine wordt inmiddels afgeraden als Covid-19 medicijn. ↩︎
  120. The sex gap in Covid-19 trials: a scoping review, Veronique Schiffer et al, EClinicalMedicine 30 november 2020, p. 7 (artikel van Ghossein-Doha). Hydroxychloroquine wordt inmiddels afgeraden als Covid-19 medicijn. ↩︎
  121. PFIZER/BIONTECH: Phase I trial: Phase I/II study of COVID-19 RNA vaccine BNT162b1 in adults. Phase II trial: COVID-19 vaccine BNT162b1 elicits human antibody and T H 1 T cell responses. Phase III trial: Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine. ↩︎
  122. MODERNA: Phase I trial: Safety and Immunogenicity of SARS-CoV-2 mRNA-1273 Vaccine in Older Adults. Phase II trial: An mRNA Vaccine against SARS-CoV-2 - Preliminary Report. Phase III: Efficacy and Safety of the mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine. ↩︎
  123. ASTRAZENECA: Phase I trial: Phase 1/2 trial of SARS-CoV-2 vaccine ChAdOx1 nCoV-19 with a booster dose induces multifunctional antibody responses. Phase II trial: Safety and immunogenicity of ChAdOx1 nCoV-19 vaccine administered in a prime-boost regimen in young and old adults (COV002): a single-blind, randomised, controlled, phase 2/3 trial. Phase III trial: Safety and efficacy of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine (AZD1222) against SARS-CoV-2: an interim analysis of four randomised controlled trials in Brazil, South Africa, and the UK. ↩︎
  124. JANSSEN: Phase I-II trial: Interim Results of a Phase 1–2a Trial of Ad26.COV2.S Covid-19 Vaccine.Phase III: nog niet gepubliceerd. ↩︎
  125. SPUTNIK V: Phase I-II: Safety and efficacy of an rAd26 and rAd5 vector-based heterologous prime-boost COVID-19 vaccine: an interim analysis of a randomised controlled phase 3 trial in Russia. ↩︎
  126. Safety and efficacy of the ChAdOx1 nCoV-19 vaccine (AZD1222), januari 2021, The Lancet, p. 105 ↩︎
  127. Assessment Report Comirnaty, 19 februari 2021, p. 108 ↩︎
  128. Blijkt uit digitaal interview met Marc Kaptein (medisch directeur Pfizer Nederland) op 25 maart 2021. ↩︎
  129. Blijkt uit telefonisch interview met Olaf Dekkers (LUMC) op 19 maart 2021. ↩︎
  130. Persconferentie CBG 18 maart 2021 ↩︎
  131. Persmoment Hugo de Jonge, 18 maart 2021 (livestream verlopen, geen bewaarde video gevonden) ↩︎
  132. Zie bijvoorbeeld berichtgeving The New York Times ↩︎
  133. Rapport Lareb ↩︎
  134. Telefonisch gesprek 19 maart ↩︎
  135. Percentage uitgerekend op basis van meldingen Lareb tot en met 28 maart ↩︎
  136. Ellen Kuhlmann, B Babitsch. (2002) Bodies, health, gender? ↩︎
  137. Fox Keller, E. (1985). Reflections on Gender and Science. Yale University Press ↩︎
  138. Bijvoorbeeld NPR, Protect Pregnant Women Through Research, Not From Research, OB-GYNs Urge ↩︎
  139. To the extent there is labeling information for pregnant women, it is usually based on nonclinical data with or without limited human safety data, schrijft de FDA bijvoorbeeld, en de EMA schrijft in een rapport uit herfst 2020: In Europe, very few medicines are authorised explicitly for use in pregnancy and breastfeeding. ↩︎
  140. Berichtgeving van The Guardian, en de studie in BMJ, 20 september 2020 ↩︎
  141. Inclusion of pregnant women in COVID-19 treatment trials: a review and global call to action, The Lancet 16 december 2020 ↩︎
  142. Schreef het RIVM op 24 februari 2021 ↩︎
  143. Half- vs Full-Dose Trivalent Inactivated Influenza Vaccine (2004-2005). Age, Dose, and Sex Effects on Immune Responses, Arch Intern Med. 2008;168(22):2405-2414 ↩︎
  144. Sex, gender and Influenza, World Health Organisation, juli 2010, aanbevelingen op pagina 37 ↩︎
  145. Telefonisch interview, 26 maart 2021 ↩︎
  146. Interview en mailwisseling CBG, maart 2021 ↩︎
  147. Zie hier de richtlijnen van de EMA in navolging van de ICH ↩︎
  148. Digitaal interview, 17 maart 2021 ↩︎
  149. Assessment Report Janssen, p. 164-165 ↩︎
  150. Interview Hans Buijing, 24 november 2020. We spraken Buijing eerder telefonisch op 22 oktober en 18 november. De citaten komen uit die verschillende interviews.

    ↩︎

  151. Bij een epidemie van een A-ziekte als corona, ligt de eindverantwoordelijkheid voor de bestrijding bij de minister van Volksgezondheid.

    ↩︎

  152. De Directeur-Generaal Volksgezondheid Angelique Berg vertrok om per 1 september de directeur-generaal bij het CBS te worden. Directeur-Generaal curatieve zorg Bas van den Dungen kondigde al in 2019 aan secretaris-generaal bij het ministerie van Financiën te worden, maar vertrok per 1 maart 2020.

    ↩︎

  153. Inge Vossenaar werd op 17 maart aangesteld als extra directeur-generaal Volksgezondheid, maar vertrok per 1 oktober 2020 naar het ministerie van OCW.

    ↩︎

  154. De vereniging voor internisten luidde hier eind november de noodklok over

    ↩︎

  155. Dit zei minister De Jonge op de persconferentie van 3 november 2020.

    ↩︎

  156. Zie dit bericht van het CBS

    ↩︎

  157. Dat zegt de NZa hier

    ↩︎

  158. De betreffende brief is hier te vinden. Alle citaten in deze en de volgende alinea komen uit deze brief.

    ↩︎

  159. Telefonisch interview 19 november 2020.

    ↩︎

  160. Het position paper van Hofstra voor die sessie is op deze website te vinden

    ↩︎

  161. In oktober berichtten media over een week wachttijd, zoals het AD hier

    ↩︎

  162. Op 11 september zei minister De Jonge dat de laboratoriumcapaciteit onvoldoende was, op 7 oktober bleek dat de GGD’s niet genoeg personeel hadden toen die capaciteit weer op orde was.

    ↩︎

  163. Nieuwsuur berichtte dat verpleeghuizen KLM- en legerpersoneel inzetten. Trouw schreef dat het Rode Kruis en gepensioneerde zorgmedewerkers bijsprongen.

    ↩︎

  164. Dit blijkt uit de notulen van een overleg tussen zorgorganisaties en het ministerie van VWS die Investico bezit.

    ↩︎

  165. Dit schreef het OMT in het 76e advies.

    ↩︎

  166. Ook dit blijkt uit de eerder genoemde notulen.

    ↩︎

  167. Zie dit bericht bij de NOS

    ↩︎

  168. Zie hier

    ↩︎

  169. Verschillende media gebruikten op die dag de formulering dat het kabinet af zou willen van het crisissfeertje. Bijvoorbeeld het Parool en het AD.

    ↩︎

  170. De regels per 1 juli zijn hier te vinden.

    ↩︎

  171. Telefonisch interview. Alle citaten komen uit dit gesprek.

    ↩︎

  172. Telefonisch interview 30 oktober 2020. Alle citaten komen uit dit gesprek.

    ↩︎

  173. Kijk hier de Nieuwsuur-uitzending terug

    ↩︎

  174. Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd, september 2020. COVID-19 diagnostiek en testbeleid. Zorgen over beschikbaarheid, aandacht voor kwaliteit.

    ↩︎

  175. GGD GHOR Nederland, brief aan minister Hugo de Jonge, verzoek om afstemmingsoverleg, 16 september 2020.

    ↩︎

  176. VNO-NCW, Ingrid Thijssen: Testsamenleving biedt Nederland uitweg uit coronacrisis, 7 november 2020.

    ↩︎

  177. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Kamerbrief stand van zaken COVID-19, 27 oktober 2020.

    ↩︎

  178. Notulen in handen van Investico

    ↩︎

  179. Reactie ministerie van VWS op schriftelijke vragen van Investico, 10 december 2020.

    ↩︎

  180. Interview met Gert-Jan Beens, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde.

    ↩︎

  181. Nederlandse Zorgautoriteit, NZa pakt coördinatie op van reguliere urgente zorg voor mensen zonder corona, 3 april 2020.

    ↩︎

  182. Reactie Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd op schriftelijke vragen van Investico, 30 november 2020.

    ↩︎

  183. Reactie ministerie van VWS op schriftelijke vragen van Investico, 10 december 2020.

    ↩︎

  184. Interview met Karina Raaijmakers, directeur Toezicht en Handhaving Nza.

    ↩︎

  185. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, tijdelijk beleidskader voor het waarborgen van de acute zorg in de COVID-19 pandemie, 23 oktober 2020.

    ↩︎

  186. Nederlandse Zorgautoriteit, Belang regionale samenwerking blijft groot vanwege druk op reguliere zorg, 10 december 2020.

    ↩︎

  187. Haagse Beek, Erik Gerritsen over dilemma’s in leiderschap, 8 juni 2020.

    ↩︎

  188. NRC Handelsblad, We hebben de hele crisis moeten improviseren, 27 november 2020.

    ↩︎

  189. De Groene Amsterdammer & Investico, De ja-knikkers van Hugo, 10 juni 2020.

    ↩︎

  190. Lees hier ↩︎
  191. Zie hier ↩︎
  192. Zie het FD ↩︎
  193. Zie De Volkskrant ↩︎
  194. Zie het AD ↩︎
  195. Zie het CBS ↩︎
  196. Tussen 2 en 50 medewerkers, hierin zijn eenmanszaken/ZZPers dus niet meegerekend ↩︎
  197. Via MKB Nederland ↩︎
  198. 87,6% van 4300 bedrijven = 3766,8 ↩︎
  199. interview NVB ↩︎
  200. Zie deze monitor ↩︎
  201. Zie deze monitor ↩︎
  202. Antwoorden Ministerie van Financiën ↩︎
  203. Berichtgeving NU.nl ↩︎
  204. Zie hier ↩︎
  205. Zie hier ↩︎
  206. Zie SPD en Business Insider ↩︎
  207. De BMKB-regeling gaat 17 maart in ↩︎
  208. Zie hier ↩︎
  209. CPB, Inzicht in de BMKB, 2015, p. 1 ↩︎
  210. De staat staat garant voor 90% van driekwart van de lening ↩︎
  211. Zie NRC ↩︎
  212. Zie hier ↩︎
  213. Zie NRC ↩︎
  214. 15 maart-12 juni ↩︎
  215. Zie dit rapport ↩︎
  216. Het Financieele Dagblad 27 maart 2020 ↩︎
  217. 12 procent ↩︎
  218. Enquete ↩︎
  219. Zie hier ↩︎
  220. Zie hier, hier en hier ↩︎
  221. Tot de eerste aanpassing zijn 800-1000 leningen verstrekt, tot de tweede zijn het er in totaal ongeveer 1875 en daarna loopt het langzaam op naar 3000 en dan 3750 ↩︎
  222. Zie hier ↩︎
  223. bij de vraag Heb je uitstel van je bank voor aflossing lening + rente voor lopende lening? vult 58% in niet van toepassing ↩︎
  224. De ↩︎
  225. Deze policy brief bevestigt dat Nederlandse mkb’ers in Europees perspectief relatief weinig aanvragen doen voor bankleningen en dat deze aanvragen relatief vaak door de bank worden afgewezen. Dit geldt voor alle bedrijven, maar voor het mkb nog iets sterker. ↩︎
  226. Het Nederlandse midden - en kleinbedrijf ontvangt in 2017/2018 16%-punt minder vaak een banklening
    dan vergelijkbare bedrijven in andere landen in de eurozone
    ↩︎
  227. Bij toekenningen is het verschil met de eurozone duidelijk het grootst voor het micro- en kleinbedrijf. In 2017/2018 ontvangen microbedrijven het volledig aangevraagde bedrag 12%-punt minder vaak en worden leenaanvragen van kleine Nederlandse bedrijven 25%-punt minder vaak geaccepteerd. ↩︎
  228. De financiële gezondheid van Nederlandse bedrijven vormt waarschijnlijk geen verklaring voor het relatief hoge aantal afwijzingen. Nederlandse bedrijven blijken namelijk eerder meer dan minder winstgevend dan bedrijven in andere landen. Ze beschikken daarnaast ook over een gemiddeld niveau aan eigen vermogen. ↩︎
  229. interview Lex van Teeffelen, interview Mirjam Bink, interview Leendert-Jan Visser ↩︎
  230. interview Julien van ’t Leven ↩︎
  231. Pas op 28 april vervangt EZK dat door een omzettoets ↩︎
  232. Pagina 2, Inzicht in de BMKB ↩︎
  233. TS: Je zei, Ik heb het vanaf het begin gezegd, hoe erg in het begin, half maart al? 15, 13, 12 maart? PZ: Meteen in het begin. Bij de bouw van de BMKB-C-regeling heb ik gezegd in de commissie, dit gaat niet werken voor kleine ondernemers groep. Dat heb ik half maart al aangegeven. Daar was EZK van op de hoogte. ↩︎
  234. Lees hier ↩︎
  235. o.a. New York Times, Swiss lead way with crisis loans to small businesses ↩︎
  236. Lees hier ↩︎
  237. Lees hier ↩︎
  238. Lees hier ↩︎
  239. Lees hier ↩︎
  240. Lees hier ↩︎
  241. Lees hier ↩︎
  242. Het Duitse voorbeeld is niet toepasbaar op de Nederlandse situatie. Bij ons wordt de kredietbeoordeling en -acceptatie volledig gedaan door de banken zelf. Een garantiepercentage van 100% zou hier kunnen leiden tot onverant-woorde toekenning van aanvragen van bedrijven die krediet mogelijk niet kunnen dragen, wat op korte termijn veel liquiditeit zou verschaffen, maar op langere termijn tot hoge kosten van de belastingbetaler zou leiden. In Duitsland toetsen banken vooraf op voorwaarden gesteld door de Duitse overheid en doen geen aanvullende kredietbeoordeling en wordt het krediet voor 100% door de Duitse overheidsbank KfW gefinancierd. De Duitse banken hebben in dat proces daardoor vooral een uitvoerende rol. ↩︎
  243. Antwoord op Kamervragen Amhaouch en Ronnes (beiden CDA), 18 mei 2020 ↩︎
  244. Zie hier ↩︎
  245. CPB: 17 Er is in Nederland sprake van een hoge marktconcentratie van banken, maar dat is niet per definitie hetzelfde als dat er weinig concurrentie plaatsvindt (zie figuur 5.1). Ook weten we uit een extra vraag in SAFE dat Nederlandse mkb’ers in 2017 gemiddeld met 1,5 bank een zakelijke relatie hadden. Dit is het laagste aantal in het eurogebied en dat wijst in ieder geval niet op heel sterke concurrentie. ↩︎
  246. Zie hier ↩︎
  247. Telefonisch interview Marleen Damen, 29 mei 2020. ↩︎
  248. Tweede Kamerdebat 7 mei 2020. ↩︎
  249. OMT-advies 6 april 2020. Citaat: Het OMT stelt dat maatregelen afgeschaald kunnen worden indien er voldoende capaciteit en mogelijkheden voor bron- en contactopsporing beschikbaar zijn, inclusief de capaciteit om grote datastromen te analyseren, ook op regionaal niveau. ↩︎
  250. Antwoord op vragen van het lid Asscher over nog steeds bestaande onduidelijkheid over het testbeleid, 24 april 2020. Citaat: Ik heb de GGD op vrijdag 17 april gevraagd mij op de hoogte te stellen van hun capaciteit voor bron- en contactopsporing en de uitwerking van de opschaling daarvan door de diverse GGD-en. ↩︎
  251. Interview Putri Hintaran, 22 mei 2020. ↩︎
  252. Interview Sjaak de Gouw, 3 juni 2020. ↩︎
  253. Telefonisch interview Corien Swaan, 28 mei 2020. ↩︎
  254. E-mailwisseling woordvoerder RIVM, 4 juni 2020. ↩︎
  255. Protocol bron- en contactonderzoek Covid-19. Eerste versie gepubliceerd op 6 mei 2020. ↩︎
  256. Persconferentie 6 mei 2020. ↩︎
  257. Interview Jacqueline Baardman, 7 mei 2020. ↩︎
  258. Powerpointpresentatie Sjaak de Gouw en Margreet de Graaf Catshuis, 10 mei 2020, in handen van De Groene Amsterdammer/Investico. ↩︎
  259. Telefonisch interview René Stumpel, 20 mei 2020. ↩︎
  260. Telefonisch interview Cees Verdam, 2 juni 2020. ↩︎
  261. Online Q&A’s over CoronIT, beschikbaar via de website van GGD GHOR Nederland. ↩︎
  262. Interview Rob Schwebke, 28 mei 2020. ↩︎
  263. Brief GGD GHOR Nederland en Vereniging Nederlandse Gemeenten aan minister Hugo de Jonge, 15 mei 2020. ↩︎
  264. Vion-slachthuis Groenlo. ↩︎
  265. Brieven Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland aan Centrum Jeugd en Gezin Apeldoorn, Icare Jeugdgezondheid, Vérian Jeugdgezondheid, Yunio, 26 mei 2020, in handen van De Groene Amsterdammer en Investico. ↩︎
  266. Telefonisch interview Gert van den Berg, 27 mei 2020. ↩︎
  267. Wet Publieke Gezondheid. ↩︎
  268. Telefonisch interview Marleen Damen, 29 mei 2020. ↩︎
  269. Telefonisch interview Hans de Goeij, oud-directeur generaal publieke gezondheid, ministerie van VWS, 2 juni 2020. ↩︎
  270. Raad van State, Ad­vies­aan­vraag in­za­ke de der­de pe­ri­o­die­ke be­schou­wing naar de in­ter­be­stuur­lij­ke ver­hou­din­gen, 2012. ↩︎
  271. Memorie van Toelichting Wijziging van de Wet publieke gezondheid onder meer in verband met de Wet veiligheidsregio’s, 31 oktober 2009. ↩︎
  272. Interview Thomas Thasing, 28 mei 2020. ↩︎
  273. RIVM, Herziening VISI-Normering formatie algemene infectieziektebestrijding, 2015. Citaat: Bij 11 GGD’en ligt de werkelijke formatie meer dan 25% onder de norm en bij 3 GGD’en ligt de formatie meer dan 10% boven de norm. ↩︎
  274. GGD GHOR Nederland, De Rek raakt eruit, 2014. ↩︎
  275. Telefonisch interview Nicolette Rigter, 22 mei 2020. ↩︎
  276. Telefonisch interview Siewert Pilon, 18 mei 2020. ↩︎
  277. GGD Brabant Zuidoost, Kadernota 2021. ↩︎
  278. Gemeente Uden, Commissievergadering Samenleving en Bestuur - 13 februari 2020. Zie 1:33:20. ↩︎
  279. Interview Rob Schwebke, 28 mei 2020. ↩︎
  280. Persconferentie 7 april 2020. ↩︎
  281. Telefonisch interview Annemieke van der Zijden, 29 mei 2020. ↩︎
  282. Telefonisch interview Marleen Stikker, 25 mei 2020. ↩︎
  283. Zie hier, 19 mei 2020. ↩︎
  284. Zie hier ↩︎
  285. Zie Kamerbrief van 31 maart 2020 ↩︎
  286. Zie interview met Feike Sijbesma in de Volkskrant van 17 april 2020 ↩︎
  287. Zie website van het RIVM ↩︎
  288. Zie bijvoorbeeld Kamerbrief diagnostiek eerstelijns zorg van 11 maart 2013 ↩︎
  289. Zie onderstaande kaart. Bloedmonsters uit Breda worden ook bij Star-shl in Rotterdam geanalyseerd. De monsters van de lokale justitiële inrichting worden in Eindhoven geanalyseerd, door Diagnostiek voor U ↩︎
  290. Aanbestedingsprocedures van de GGD’s. GGD Brabant Zuid-Oost (Eindhoven) gunde aan Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis in Tilburg, GGD West-Brabant (Breda) aan Star-shl, en GGD Hart voor Brabant (Tilburg) aan Jeroen Bosch Ziekenhuis (‘s-Hertogenbosch) ↩︎
  291. Zie bijvoorbeeld hier ↩︎
  292. Zie Surveillance Atlas of Infectious Diseases (selecteer op antimicrobial resistance) ↩︎
  293. Quote: De inspectie heeft in een aantal gevallen geconstateerd dat de afdeling infectiepreventie ook zelf niet optimaal georganiseerd was: De aansturing van de afdeling door een arts-microbioloog vanuit een extern laboratorium zorgde soms voor onduidelijkheid in de samenwerking tussen de arts-microbioloog en de deskundigen infectiepreventie. De inspectie beveelt aan om Na te denken over de consequenties van microbiologische laboratoria buiten het ziekenhuis en de borging van een goede aansturing van de afdeling infectiepreventie. Zie hier ↩︎
  294. Zie hier ↩︎
  295. Zie bijvoorbeeld de Kamerbrief van minister Bruins van 26 april 2018. Quote: Zorgaanbieders - ziekenhuizen, verpleeghuizen, revalidatieklinieken, andere zorginstellingen waar kwetsbare cliënten langdurig verblijven, GGD’en, huisartsen, apotheken en thuiszorg - moeten daarom binnen de regio samenwerken om verspreiding van resistente bacteriën te voorkomen. Het uitwisselen van informatie over de aanwezigheid en de verspreiding van BRMO en het delen van best practices op het terrein van infectiepreventie- en beheersmaatregelen zijn randvoorwaarden om antibioticaresistentie binnen de zorg te beheersen. Die samenwerking en informatiedeling vindt plaats in regionale zorgnetwerken antibioticaresistentie. Zie hier ↩︎
  296. Op 12 maart werd de casusdefinitie aangepast en werd de epidemiologische link met een bevestigde patiënt of terugkeer uit een regio met wijdverspreide transmissie is losgelaten. Zie hier ↩︎
  297. Op 3 april verruimde het RIVM de richtlijn voor het testen van personeel van verpleeghuizen, zie hier en hier ↩︎
  298. Interview Jeroen Bos en zie jaarverslag Star-shl 2018. Quote: Het bestemmingsfonds is gevormd als gevolg van de aankoop van het pand Vlambloem 21/61. De representerende zorgverzekeraars hebben in een schrijven van 29 juni 2011 toegestaan dat Star-MDC € 1.500.000 via een bestemmingsfonds mag toevoegen aan de algemene reserve. Over een periode van 10 jaar vindt in jaarlijkse gelijke bedragen vrijval plaats ten gunste van de algemene reserve. ↩︎
  299. Verslaggeving OCCRP ↩︎
  300. De Wereldgezondheidsorganisatie, de Europese Commissie en het Nederlandse Outbreak Management Team stellen dat er nog geen accurate antilichaamtesten op de markt zijn die gebruikt kunnen worden voor individuele definitieve diagnoses ↩︎
  301. Telefonisch interview Investico met eigenaar van Inzek, Zeki Hamid, op 28 april 2020 ↩︎
  302. Zie website Biozek ↩︎
  303. Een niet-peer-reviewed onderzoek van negen in de handel verkrijgbare snelle tests die begin april zijn uitgebracht, noemde de test van Alltest (dezelfde test als de test van Biozek) de minst effectieve van alle beoordeelde tests: Uit een afzonderlijke niet-peer-reviewed Spaanse studie bleek dat de Alltest in de eerste week minder dan 50% betrouwbaar is en na twee weken 73,9% ↩︎
  304. Telefonisch interview Investico met Marien de Jonge op 24 april 2020 ↩︎
  305. Onder andere in: Zwitserland, Noord-Macedonië, Servië, Indonesië, Vaticaan, Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Mexico, Irak, Litouwen, Frankrijk, België, Duitsland, Azerbeidzjan, Rusland, Benin, Spanje, Oekraïne, Pakistan, Somalië, Bulgarije, Italië, Oostenrijk ↩︎
  306. Advertenties bevatten omschrijving Dutch-made ↩︎
  307. Website biozek.com (bezocht op 24 april 2020) ↩︎
  308. Persbericht van Mach-E, 8 april 2020 ↩︎
  309. De klinische studies van Alltest en Inzek zijn identiek; en uit telefoongesprek met eigenaar van Inzek, Zeki Hamid ↩︎
  310. Meest gebruikte test, om te kijken of er genetisch materiaal (RNA) van het virus in neus- of mondholte zit. Met een wattenstaaf wordt een uitstrijkje genomen uit de neus en keel. Lees hier meer (pagina bezocht op 30 april 2020) ↩︎
  311. Telefonisch interview Investico met Marien de Jonge op 24 april 2020 ↩︎
  312. Telefoongesprek OCCRP met Claire Standley, Assistant Research Professor bij het Center for Global Health Science and Security van Georgetown University, op 21 april 2020 ↩︎
  313. De Biozek-test is identiek aan de AllTest. De Spaanse studie gaat over de AllTest. In de eerste 11 dagen testten de onderzoekers een betrouwbaarheid van 47,1%. Zie hier ↩︎
  314. Communication from the Commission - Guidelines on COVID-19 in vitro diagnostic tests and their performance (15 april 2020) en advies n.a.v. 65e OMT COVID-19 (20 april 2020) ↩︎
  315. Advice on the use of point-of-care immunodiagnostic tests for COVID-19 - Scientific Brief (8 april 2020) ↩︎
  316. Telefonisch interview Investico met eigenaar van Inzek, Zeki Hamid, op 28 april 2020 ↩︎
  317. Telefoongesprek Investico met Academisch Medisch Centrum in Amsterdam op 29 april 2020 ↩︎
  318. Telefoongesprek Investico op 21 april 2020 ↩︎
  319. New EU rules to ensure safety of medical devices (5 april 2017) ↩︎
  320. Zie hier ↩︎
  321. Verschenen in Indonesische media. Zie hier en hier ↩︎
  322. Verschenen in Italiaanse media. Zie La Stampa. Ook door een manager van Biozek op LinkedIn geplaatst ↩︎
  323. Zie hier ↩︎
  324. Zie hier ↩︎
  325. Zie hier en hier ↩︎
  326. Telefonisch interview Investico met Nathalie Goulet, april 2020. Lees ook hier en hier ↩︎
  327. Biozek heeft dit gedeeld op Facebook ↩︎
  328. Zie Twitter ↩︎
  329. Zie Twitter ↩︎
  330. Telefoongesprek OCCRP met Spring Healthcare op 29 april 2020 ↩︎
  331. Verslaggeving OCCRP ↩︎
  332. Blijkt uit verslaggeving door collega’s van OCCRP en uit berichtgeving in Oekraïne ↩︎
  333. Column Twee meter is beter, Goof Bakker (26 maart 2020) ↩︎
  334. Uit telefoongesprek Investico met vliegtuigspotter op 22 april 2020 ↩︎
  335. Uit telefonisch interview Investico met eigenaar van Inzek, Zeki Hamid, op 28 april 2020 ↩︎
  336. Uit mail van woordvoerder van de douane aan Investico op 23 april 2020 ↩︎
  337. Zie exportverklaring hier ↩︎
  338. Uit mail van communicatieadviseur van het CIBG aan Investico, waar Farmatec onderdeel van is, op 21 april 2020 ↩︎