Tilburg is zuinig met Essentgeld

Zeker 705 miljoen euro hield de gemeente Tilburg over aan verkoop en rentes van energiebedrijven. Maar anders dan in Den Bosch stak Tilburg de vele tientallen miljoenen euro’s niet in grote projecten.

Samen met de Investico bracht Brabants Dagblad de opbrengsten en bestedingen van de verkoop van energiebedrijven in kaart.

Het miljoenenfeest begon in 1988 toen Energie Bedrijf Tilburg – in 1873 gestart met een eigen gasfabriek aan de Lange Nieuwstraat – werd afgestoten aan het toenmalige provinciale energiebedrijf Pnem. En het loopt door tot in 2019 als de verkoop van Attero (de milieu/afvalpoot van Essent) een laatste 1,5 ton in het laatje brengt.

Tilburg incasseerde eenzelfde bedrag als Den Bosch. Beide steden hadden uiteindelijk 3,73 procent van de Essent-aandelen toen dat in 2009 aan het Duitse RWE werd verkocht.

Waar Den Bosch veel geld stak in grote projecten als een nieuw stadskantoor, de verbouwing van de Muzerije en het Jeroen Bosch-jaar, rijst in Tilburg een ander beeld op. In totaal is en wordt 62,3 miljoen euro besteed aan een reeks concrete projecten zoals de bouw van een vmbo-school in de Reeshof (12,4 miljoen), het herstellen van kades van het Wilhelminakanaal, energiebesparing in woningen, het tophockeycomplex van HC Tilburg en het opknappen van de nieuwe locatie van de Hall of Fame in de Spoorzone.

Veel geld is op de bank gezet om met de rente alle weggevallen dividenden te compenseren. Van de 435 miljoen euro die Tilburg sinds 2009 ontving uit de verkoop van onder meer Essent en Intergas ging 319 miljoen in reserves. Zeventien miljoen zit nog ‘extern’ in een voorziening: achter de hand voor eventuele claims, bijvoorbeeld van de fiscus. Nog eens 36,3 miljoen ging op in de gemeentelijke exploitatiekas.

Enteren geldschip bleef in Tilburg uit

Het jaar 2009 is er voor de Tilburgse politiek een van grote turbulentie. Wethouder Hugo Backx (PvdA, financiën) treedt in februari af na een nieuwe overschrijding van de bouwkosten voor Theater Midi; ‘een voetnoot’ in zijn wethoudersperiode zal hij later (begin deze maand in het BD) zeggen. Burgemeester Ruud Vreeman moet in oktober vanwege zijn rol in die affaire ook zijn functie neerleggen. Kort daarop trekt Hans Smolders – op de valreep valselijk door Vreeman beschuldigd van corruptie inzake de shopping mall – zich om gezondheidsredenen voortijdig terug uit de verkiezingsstrijd.

2009 is óók het jaar van een bizarre financiÎle samenloop van omstandigheden. Terwijl de gemeente zich door de crisis genoodzaakt ziet ongekend diep te snijden in de uitgaven, meert een schip met geld aan.

De verkoop van Essent aan het Duitse RWE levert de stad – in het bezit van 3,73 procent van de aandelen – dat jaar een slordige 339 miljoen euro op, waarvan 242,5 waarvan direct beschikbaar komt.

Ton Horn zit er in die periode met de neus bovenop. Hij neemt op cultuur en financiÎn waar voor partijgenoot Backx en leidt na de verkiezingswinst van Jan Hamming (de PvdA is dan nog ‘almachtig’) in maart 2010 de formatie van de nieuwe coalitie.

Horn legt de oude raad nog een omvangrijk pakket aan bezuinigingsopties voor: geef de kiezer maar aan welke keuzes jouw partij maakt! Maar hij waakt ook voor onverhoeds enteren van het ‘incidentele’ geldschip van Essent.

De stukken uit 2009 maken duidelijk welke afweging de raad – alleen de SP is tegen – maakt om in te stemmen met de Essent-deal. Als kleine speler in de woelige energiemarkt wordt het bedrijf anders ‘weggeconcurreerd’, zo wordt voorzien. Dat zou de gemeente structureel 14,8 miljoen aan dividend kosten: een gat in de begroting dat per huishouden jaarlijks 150 euro éxtra zou kosten.

“Er is niet met geld gesmeten. We hebben een aantal projecten in de stad net het noodzakelijke duwtje kunnen geven.”

“Ik heb me er sterk voor gemaakt dat op de valreep niet veel geld werd opgesoupeerd”, zegt Horn. “Er waren volop plannen die nog financiering behoefden, ambtenaren zagen mogelijkheden. Zo bleken de kades van het Wilhelminakanaal van de ene op de andere dag op instorten te staan. Maar ik werd gesteund door waarnemend burgemeester Ivo Opstelten.”

De energie-inkomsten hebben de kas in Tilburg door de jaren heen aanzienlijk gespekt. Sinds de verkoop van Energie Bedrijf Tilburg (EBT) aan de toenmalige Pnem is verdiend op de verkopen van Intergas, van de kerncentrale Borssele en van het netwerkbedrijf Enexis.

Samen met de documenteerde deze krant een opbrengst – inclusief jaarlijkse rentes en dividenden – van 705,4 miljoen euro. De gemeente laat in een reactie weten dat het feitelijke bedrag nog 40 ‡ 50 miljoen euro hoger is.

Gaat het stadsbestuur verantwoord met al dat geld om? Dat valt niet in alle gevallen (meer) te zeggen. Vanaf 2009 is 435 miljoen aan alleen verkoopopbrengsten geÔncasseerd. De rest kwam voordien vooral binnen als dividend en verdween in een reeks van jaren in de exploitatiekas. Het is dus gebruikt voor onder meer salarissen van ambtenaren en wegenonderhoud.

Van genoemde 435 miljoen heeft Tilburg 319 miljoen op de bank gezet, louter om weggevallen dividenden te compenseren. Dat blijft zo totdat het stadsbestuur anders beslist. “Het is zuiver om te zeggen: inkomsten vallen weg, die moet je afdekken”, zegt Jan Hamming, nu burgemeester in Heusden, destijds coalitieleider in Tilburg.

Uit een pot van 62,3 miljoen euro – de ‘reserve verkoop Essent’ – is en wordt een aantal concrete projecten gefinancierd. Die blijken evenwichtig verdeeld over het sociale, economische, milieu- en onderwijsdomein. De grootste som, 12,4 miljoen, ging naar de alom noodzakelijk geachte bouw van de vmbo-school in de Reeshof, een kleiner bedrag wordt dezer dagen gestoken in een nieuwe locatie van de Skaeve Huse, het wijkje voor overlastgevende Tilburgers.

Prestigeprojecten? Een bedrag van bijna 14 miljoen euro werd in 2009 gereserveerd voor de T-Dome, de combinatie van sporthal, wielerbaan en concertzaal die op het Van Gend en Loosterrein zou verrijzen. Maar Hamming c.s. trokken daar in 2011 zelf de stekker uit: het geld was veel harder nodig om het verlies op gronden op vooral Stappegoor te beteugelen.

Een bedrag van bijna 18 miljoen euro zit in de Reserve Grootschalige Investeringen. Daaruit kunnen grote uitgaven worden betaald voor bijvoorbeeld infrastructuur in de Spoorzone.

Van de vele energiemiljoenen gingen er in Tilburg ‘slechts’ 62,3 naar een reeks noodzakelijke en leuke dingen.

Voor veel projecten uit de pot van 62,3 miljoen is Tilburgs geld ingezet als hefboom om grotere provinciale bijdragen (veelal ook afkomstig uit de verkoop van Essent) binnen te slepen. Ook de Piushaven en het Veemarktkwartier profiteerden in die tijd volop mee van cofinanciering door de provincie. Hamming: “Er is niet met geld gesmeten, ook de provincie keek scherp naar de besteding. We hebben een aantal projecten in de stad net het noodzakelijke duwtje kunnen geven.”