Tientallen bedrijven die een lening hebben afgesloten bij commerciële platforms voor crowdfunding, zoals het Britse bedrijf Funding Circle, zijn kort daarna failliet gegaan. Ondernemers kwamen in het nauw door extreem hoge kosten en aflossing van hun lening, of door een slechte beoordeling van hun kredietaanvraag. Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico met dagblad Trouw en De Groene Amsterdammer.
Nauwelijks toezicht
De crowdfunders verdienen aan ‘technisch failliete bedrijven’ en honoreren ‘brakke financieringsvoorstellen’, zegt lector financieel-economische innovatie Lex van Teeffelen van de Hogeschool Utrecht. Platforms voor crowdfunding zijn de afgelopen vijf jaar sterk gegroeid en gelden als innovatieve kredietverstrekkers, maar toezicht op de sector ontbreekt.
De crowdfunders verdienen aan ‘technisch failliete bedrijven’ en honoreren ‘brakke financieringsvoorstellen’.
Bedrijven als Funding Circle en Collin Crowdfund hebben geen bankvergunning en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft de meeste platforms een ontheffing in plaats van een vergunning gegeven. Dit betekent dat de AFM nauwelijks toezicht houdt.
Het beursgenoteerde Funding Circle wordt geleid door oud-bankiers van Goldman Sachs, Barclays en Lloyds, en een voormalig bestuurder van Betfair, ‘s werelds grootste online gokmarkt. Via agressieve marketing verstrekte het bedrijf vorig jaar bijna 81 miljoen euro aan het Nederlandse kleinbedrijf. Van de ruim drieduizend leningen werden er zeshonderd afgesloten tegen woekerrentes van 15 tot 20 procent.
Tientallen faillissementen
Daarbij worden leningen verstrekt aan ondernemers die deze helemaal niet kunnen betalen, oordeelt lector ondernemingsfinanciering Lex van Teeffelen, gespecialiseerd in crowdfunding. ‘Bij Funding Circle zie ik regelmatig technisch failliete bedrijven voorbijkomen, of leningen die niet kloppen met de jaarcijfers van de onderneming’.
Help ons dieper graven
Investico zoekt door waar anderen ophouden. Wij kunnen onze diepgravende onderzoekjournalistiek echter niet maken zonder de hulp van onze lezers, volgers en donateurs.
Dat gaat bijvoorbeeld om bedrijfjes die te weinig omzet hebben om de maandelijkse aflossingen te kunnen opbrengen, of die het geld willen gebruiken om (belasting)schulden af te betalen. De kosten voor zo’n lening zijn hoog: 292 ondernemers betalen bij Funding Circle twintig procent rente. Voor een vierjarige lening van 50.000 euro tegen 20 procent rente betaalt een ondernemer 24.000 euro aan rente en toeslagen. ‘Om zo’n rente te kunnen opbrengen moet een ondernemer enorme marges maken’, zegt Van Teeffelen.
Tientallen bedrijven die crowdfunding ontvingen, gingen dan ook kort daarna failliet, blijkt uit door Investico onderzochte faillissementsverslagen. Sommigen bedrijven verkeerden al in grote problemen toen ze hun lening kregen. Een bedrijf in scootmobiels dat 50.000 euro leende bij Collin Crowdfund, had volgens de curator ‘geen ervaring of specifieke kennis van de producten en/of van de markt’ en bovendien niet de benodigde vergunningen. Collin Crowdfund financierde eveneens een bedrijf in gratis boekhouddiensten dat al een hele tijd niet aan zijn betalingsverplichtingen bij ABN Amro kon voldoen.
Ongereguleerde schaduwbanken
De schaduwbanken beperken hun risico’s door ondernemers met hun eigen privévermogen of zelfs dat van familie te laten instaan voor de lening. Wie niet kan terugbetalen is zakelijk én persoonlijk failliet. Ondanks die serieuze persoonlijke risico’s is er nauwelijks wettelijke bescherming voor de ondernemers en zijn de platforms vrijwel ongereguleerd. Dat is zeer ongewenst, zegt Van Teeffelen. ‘Dat zelfs de grote platforms met een ontheffing mogen werken vind ik onbegrijpelijk. De AFM houdt geen permanent toezicht op de platforms en kan niet handhaven.’
Hoewel volgens Funding Circle geen onnodige financiële risico’s worden aangegaan, blijkt uit haar verslagen dat relatief veel leningen niet meer worden terugbetaald. Van leningen uit de periode 2015-2016 was na iets meer dan twee jaar al 9 procent van het uitgeleende bedrag als niet meer te innen afgeboekt. Hoeveel ondernemers betalingsachterstanden hebben, of hoeveel ondernemers hun familieleden hebben moeten inschakelen om de schuld af te betalen, is onbekend.
Kritiekloos ministerie
Het Ministerie van Economische Zaken is groot voorstander van crowdfunding, omdat banken steeds strenger zijn geworden bij het verstrekken van leningen aan midden- en kleinbedrijf. Het ministerie staat op het punt om voor een deel van de leningen die door Funding Circle worden verstrekt, borg te gaan staan. Wanneer bedrijven hun lening niet kunnen terugbetalen, draait de Staat dan op voor meer dan de helft van het verlies voor de investeerders. Ondernemers die hun lening niet meer kunnen terugbetalen, krijgen geen steun van het ministerie. Het ministerie van EZ verwerpt kritiek over tekortschietend toezicht. ‘De werkwijze van Funding Circle is uitgebreid getoetst.’
Dit project kwam tot stand dankzij steun van Fonds 1877.
Lees het nieuws vandaag in dagblad Trouw en de longread bij De Groene Amsterdammer.
Correctie: in de eerste versie van dit artikel stond een onjuiste berekening over de rente en fees op een lening van Funding Circle en een onjuist cijfer over het totale leenbedrag dat door Funding Circle in 2018 was verstrekt. Dit is gecorrigeerd in de huidige versie.
