Duizenden klanten kwamen zo in economisch slechte tijden terecht bij incassobureaus waar ze nog nooit van hadden gehoord, juist toen ze de steun van hun huisbank goed konden gebruiken. Daarmee werden kleine bureautjes met namen als Vesting Finance en Lindorff grote spelers met miljoenen op de balans. Zij ontwikkelden een nieuw, Amerikaans bedrijfsmodel: het opkopen van en winst maken op schulden.
Zo creëerden de banken een gestaag groeiende schaduwsector die leeft van het kopen en overnemen van afgeschreven schulden. De enige manier waarop schuldkopers uit hun schrale ‘assets’ nog winst kunnen maken is ongekend hard uitwinnen, zo blijkt uit het maandenlang onderzoek van Investico naar de onderkant van de Nederlandse kredieteconomie
Een niet betaalde rekening bij energieleverancier Essent kan ertoe leiden dat je hele bankrekening wordt leeggehaald. Ook als je leeft van slechts een uitkering. Mensen die in handen vallen van schuldkopers krijgen boete op boete en rente op rente gestapeld, vaak zonder dat de eiser zijn dossier op orde heeft.
Dat komt neer op bluf en brute intimidatie. Om te betalen versoberen mensen hun leven tot op het punt dat ze sociaal geïsoleerd raken. Een einde van de schuld is voor de schuldkopers eigenlijk niet interessant; juist wanneer iemand voorzichtig uit het financiële dal klimt laten ze de schuldenaar liever eindeloos exorbitante rentes betalen. Zo is rente niet langer een manier om betalingsrisico’s af te dekken, maar verwordt het tot een instrument om eindeloos geld uit de armen te trekken.
Bestaansminimum
Schuldkopers maken graag gebruik van een lacune in de wet. Het is schuldeisers verboden om beslag te leggen op iemands volledige loon, er moet altijd een ‘bestaansminimum’ overblijven. Maar bij het zogenoemde bankbeslag bestaat die bescherming niet, en zo halen schuldkopers in één keer de bankrekening leeg. Deze praktijk is steeds gangbaarder voor schulden opgelopen bij energiebedrijven, woningcorporaties, webwinkels en zelfs sportscholen.
De sector benadrukt dat het gaat om efficiency, de incassobranche heeft nu eenmaal meer ervaring met ‘wanbetalers’. Dat is een drogreden: Banken hebben simpelweg de zorgplicht om debiteuren bij te staan in moeilijke omstandigheden. Door schulden over te dragen of te verkopen aan incassobureau’s waarvoor veel minder strenge verplichtingen bestaan, ontwijken de banken die plicht. Het wijst erop dat de financiële sector niet wezenlijk veranderd is sinds de crisis: zij stelt zichzelf niet in dienst van de reële economie en de politieke gemeenschap, ze haalt er slechts geld uit.
In Den Haag blijft het stil. Het ministerie van Sociale Zaken wil eerst de nadelige effecten nog eens goed onderzoeken en Veiligheid en Justitie stelt samen met de sector een gedragscode op; de ernst en reikwijdte van de problematiek lijkt nog niet doorgedrongen. Toezichthouder AFM heeft geen mandaat of capaciteit. Maar er moet nu ingegrepen worden, voordat de sector te groot is. En hard ook. Als het onmogelijk is om de handel in particuliere schulden ronduit te verbieden, zorg dan dat het zo streng gereguleerd wordt dat het verkopen van schulden niets meer oplevert.
Dit artikel verscheen in De Groene Amsterdammer
