Een vriend van de coffeeshopsector is de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb nooit geweest, maar woensdag ging hij een stap verder dan voorheen. Als het aan hem ligt heeft Rotterdam over een jaar of drie geen enkele coffeeshop meer binnen de gemeentegrenzen. In plaats daarvan moeten er alternatieve verkooppunten komen waarop de gemeente strenger kan toezien. De reden: criminaliteit en overlast rond de huidige shops.
Bij de presentatie van zijn plannen liet hij weten dat zijn koerswijziging is ingegeven door wantrouwen van de coffeeshops, volgens hem ‘vaak geen zuivere koffie’. Dat laatste was ook één van de conclusies van het Investico-onderzoek naar alle 577 Nederlandse coffeeshops: over de uitbaters en eigenaren daarvan is soms opvallend weinig bekend.
Dat bleek nadat we afgelopen juni alle coffeeshops hadden doorgelicht. Ook na uitvoerig onderzoek in openbare bronnen bleef een groot deel van de Rotterdamse coffeeshopuitbaters in nevelen gehuld. Hun namen zijn weliswaar bekend, maar wie het zijn en welke rol ze in de organisatie vervullen, is vaak onduidelijk. Op publieke zoekmachines leveren ze soms maar een of geen enkele ‘hit’ op. Voor ondernemers is dat ongebruikelijk.
Dat ook de gemeente Rotterdam grotendeels in het duister tast, blijkt uit de onderbouwing van het pleidooi voor de afschaffing van de coffeeshops. Dat steunt namelijk op een onderzoek van bureau Intraval uit 2004 naar de cannabismarkt in Amsterdam en Venlo. Toen bleek 83 procent van de Venlose ondernemers in die sector criminele antecedenten op zijn of haar naam te hebben staan. In Amsterdam was dat 78 procent.
De burgemeester vertrouwt niettemin volledig op die bevindingen, laat zijn woordvoerder weten. ‘Volgens onderzoeksbureau Intraval zijn de conclusies uit het genoemde onderzoek nog steeds actueel en gelden deze ook voor de situatie in Rotterdam. De kern is dat 75 tot 80 procent van exploitanten antecedenten heeft, met name in de sfeer van bedreiging en geweld.’
Weinig bekend
Wat vertelt het Investico-onderzoek over de huidige staat van de Rotterdamse coffeeshopsector? Informatie uit de Kamer van Koophandel en het kadaster laat zien dat exploitanten met Marokkaanse namen in Rotterdam de meerderheid zijn, terwijl de eigenaren van coffeeshopvastgoed overwegend autochtone Nederlanders zijn. Ofwel: Marokkanen houden de tent draaiende; autochtone Nederlanders innen de huurpenningen.
Dat beeld wijkt af van de rest van het land. Landelijk is een vijfde van de coffeeshopuitbaters van Marokkaanse komaf, tegenover bijna zestig procent autochtone Nederlanders. Ongeveer eenzelfde percentage van de pandeneigenaren is geboren Nederlander, woningcorporaties niet meegeteld. Daar staat nog geen tien procent aan Marokkaanse pandeigenaren tegenover.
In Rotterdam is de gemiddelde uitbater 50 jaar oud. Ruim de helft van hen is geboren in Marokko, een derde in Nederland – in die laatst categorie vallen overigens ook een aantal tweede of derde generatie Marokkaanse-Nederlanders die bijvoorbeeld de zaak van een familielid overnamen. Volgens de Kamer van Koophandel zijn er veel ‘eenpitters’ onder de Rotterdamse coffeeshophouder. Er zijn een zestal ketens van twee coffeeshops, waarvan Reefer en Nemo door de gemeente werden gesloten.
Eigenaren van Rotterdamse coffeeshoppanden zijn gemiddeld 55 jaar oud. Van hen is iets minder dan de helft in Nederland geboren, een vijfde is van Marokkaanse afkomst. Ongeveer een derde van de panden is in bezit van een woningcorporatie.
Onder de eigenaars van het coffeeshopvastgoed zijn volgens het Kadaster een aantal bekende namen van binnen en buiten de coffeeshopsector. Zo is het loeidrukke Four Floors eigendom van de Nederlandse horeca-ondernemer Ron Sterk. Wietpionier Ben Dronkers bezit Nemo en Sensi Smile, van die laatste shop is hij ook nog steeds de uitbater. Volgens jaarstukken in de Kamer van Koophandel heeft hij daarnaast ook het Amsterdamse hennepmuseum en bedrijven in Roemenië die zich bezighouden met hennepteelt.
Overlast
Burgemeester Aboutaleb noemde de druk op de politie als een belangrijk argument om van de coffeeshops af te willen. Een andere reden zijn voor hem klachten over overlast van coffeeshops, in het bijzonder als die in woonwijken staan. Wie een blik op onze kaart werpt, ziet een hoge concentratie in het westen van de stad. 54 procent van de Rotterdamse coffeeshops bevindt zich in de postcodegebieden 3014 tot 3025, ten westen van het centrum.
Overlast, bijvoorbeeld van illegale kwekerijen in woningen, is voor Aboutaleb nog een reden om voor gereguleerde wietteelt te zijn. Ook een meerderheid in de gemeenteraad sprak zich hier vorige maand voor uit. Het nieuwe kabinet is voornemens om te experimenteren met lokaal gereguleerde wietteelt en Rotterdam zou zich daar volgens de raad voor moeten aanmelden.
Het kabinetsplan is een uitwerking van het wetsvoorstel van Kamerlid Vera Bergkamp (D66) die een ‘gesloten keten’ voor de wietverkoop voorstelt. Nu wordt de verkoop in coffeeshops gedoogd maar zit de aanvoer stevig in de illegaliteit. Zo blijft de sector kampen met criminele inmenging. ‘Het is alsof je wel melk mag verkopen, maar er geen koeien in de wei mogen staan’, zei Bergkamp eerder tegen Investico.
Waar Bergkamp voorstelt dat coffeeshops voortaan alleen nog mogen inkopen bij gecontroleerde kwekerijen, gaat Aboutaleb nu nog een stap verder. Hij wil liefst helemaal naar ‘andere vormen van distributie’, zoals via een automaat of internet waarbij ‘bonafide pakketbezorgers’ voor de bestelling zouden moeten zorgen.
‘De burgemeester gaat inderdaad nog wat verder dan het wetsvoorstel’, erkent zijn woordvoerder. ‘Hij zou deze pilot wellicht willen proberen zonder de coffeeshops als distributiekanalen.’
