Het personeelstekort in de geestelijke gezondheidszorg veroorzaakt ongelukken waarbij patiënten om het leven komen. Dat blijkt uit een analyse die de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) op verzoek van de Groene Amsterdammer en Trouw heeft gemaakt. In bijna de helft van de onderzochte calamiteiten, waarbij patiënten overleden of ernstig beschadigd raakte, speelde personeelstekort een rol. In één op de vijf gevallen was het zelfs de ‘grondoorzaak’, aldus het onderzoek.
De Groene Amsterdammer en Trouw publiceren vandaag de resultaten van een omvangrijk journalistiek onderzoek naar de crisis in de geestelijke gezondheidszorg, waar veel instellingen de wanhoop nabij zijn. Afdelingen moeten sluiten; medewerkers worden onderling met bonussen weggekaapt en instellingen besteden noodgedwongen miljoenen euro’s aan de inhuur van zzp’ers en andere invalkrachten. De Inspectie is bezorgd over de gevolgen van het personeelstekort, zegt hoofdinspecteur Korrie Louwes.
De Inspectie deed onderzoek na een verzoek met beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur van Trouw en De Groene Amsterdammer. De Inspectie maakte daarop een ‘quickscan’ op basis van een steekproef van twintig uit 177 onderzoeksrapporten over calamiteiten in GGZ-klinieken van de afgelopen anderhalf jaar. Instellingen zijn verplicht calamiteiten bij de Inspectie te melden, maar moeten zelf onderzoek doen naar de oorzaken.
De Inspectie bekeek voor de analyse onder meer of er rond de calamiteit inhuurkrachten aan het werk waren en of personeel taken uitvoerde die eigenlijk niet bij hun functie hoorden. Louwes benadrukt dat bijna altijd meerdere problemen tegelijk speelden: ‘Het is nooit alléén het feit dat er te weinig mensen zijn. Daar komt dan bij dat het personeel bijvoorbeeld ook nog niet goed is ingewerkt, of te onervaren is waardoor het signalen van agressiviteit of een naderende suïcide mist.’
Uitzendkrachten en zzp’ers
Instellingen staan met hun rug tegen de muur, blijkt uit gesprekken met 75 betrokkenen en een rondgang langs tien grote GGZ-instellingen. ‘Op een gegeven moment denk je: Als er maar een psychiater is, het maakt bij wijze van spreken niet uit hoe, als het er maar één is’, zegt personeelsdirecteur Roely Molendijk van de Gelderse instelling Pro Persona. GGZ-instellingen namen in 2017 bij meer dan de helft van de ingevulde vacatures genoegen met een tweede keuze. Een andere personeelsmanager: ‘Normaal zeg je: bij twijfel niet aannemen. Nu zeg je af en toe: neem maar aan, en hopen dat het goed gaat.’
Om de gaten te dichten, leunen de instellingen zwaar op uitzendkrachten en zzp’ers. Bestuursvoorzitter Joep Verbugt van het Eindhovense GGzE: ‘Hetzelfde werk kost ons op jaarbasis nu een paar miljoen meer.’ Jasper van de Giessen, HR-manager bij Altrecht: ‘Het staat vast dat dit de markt kapot maakt: je maakt de zorg alleen maar duurder’. Met name de inhuur van zzp-psychiaters drukt zwaar op de kosten van de instellingen. ‘Pas hadden we een psychiater nodig voor het weekend’, vertelt Ton Dhondt, bestuurslid van GGZ Friesland. ‘Die moest uit Amsterdam komen en vroeg zijn reistijd vergoed als werktijd. Schoorvoetend – en onder de voorwaarde dat hij in de trein zou werken – ga je dan akkoord met een bedrag van 165 euro per uur.’
Door de tekorten neemt de druk op vaste krachten toe, die vervolgens ook afhaken. Het personeelsverloop in de sector was in 2017 bijna een op zeven. Molendijk van Pro Persona: ‘Het is een bekend probleem dat overuren niet meer opgenomen kunnen worden; daar is simpelweg geen tijd voor. Onze medewerkers zijn zo bevlogen, ze doen het voor de patiënten. Maar wie denkt: even een tandje bij; nog even een tandje bij – die valt gewoon om.’
Hoe is het personeelstekort ontstaan? Wat gaat er mis, en hoe houdt het personeel het vol?
Zie de reportage in De Groene Amsterdammer en het nieuws in Trouw.
