Alle gemeenten in Noordoost-Brabant zeggen dat ze nog elk jaar profiteren van de miljoenen euro’s die ze verdiend hebben met de verkoop van aandelen van energiebedrijven. In totaal ging het om 125 miljoen. Niet alle gemeenten hebben het geld ‘voor eeuwig’ weg kunnen zetten, Oss heeft berekend dat het energiegeld in 2044 op is.
Veghel, Uden, Landerd, Boekel en Bernheze hadden aandelen Obragas. Oss, Maasdonk en ook nog Bernheze bezaten aandelen Maaslandgas. Begin deze eeuw deden ze die van de hand.
Het Brabants Dagblad onderzocht wat de gemeenten met de energiemiljoenen hebben gedaan. Dat is gebeurd in nauwe samenwerking met de in Amsterdam. Daarmee heeft het Brabants Dagblad eerder een groot onderzoek gedaan naar de besteding van de miljoenen die de gemeente Den Bosch en de provincie hadden verdiend aan de verkoop van aandelen Essent.
Dat was respectievelijk 700 miljoen euro en 3 miljard. De provincie heeft 2 miljard weggezet om daarmee inkomsten zeker te stellen, de rest van het geld zit in fondsen voor economische ontwikkeling.
Ook de gemeenten in deze regio hebben grote delen van het energiegeld weggezet, in feite belegd, om elk jaar zeker te zijn van bepaalde inkomsten.
Het Brabants Dagblad heeft bij alle gemeenten informatie opgevraagd uit hun archieven. Sommige (Landerd en Veghel) hebben uitgebreide informatie gegeven, Uden en Bernheze kregen dat niet voor elkaar. Uden stelde dat de gevraagde informatie ‘niet snel en makkelijk is te achterhalen’. Bernheze nodigde het Brabants Dagblad wel uit voor een mondelinge verduidelijking.
Oss koos voor een wat andere bestedingsaanpak dan de andere gemeenten. Oud-wethouder Jan van Loon legt dat uit.
Het energiegeld in de reservepot
De optelsom is indrukwekkend: 125 miljoen euro. Dat is wat acht gemeenten in Oost-Brabant tussen 2001 en 2008 hebben ontvangen uit de verkoop van aandelen Obragas en de afkoop van de jaarlijkse gaswinst van Maaslandgas. Wat hebben Oss, Uden, Veghel, Landerd, Boekel, Bernheze, Maasdonk en Lith met dat geld gedaan? Grootste plannen uitgevoerd? Nee, eigenlijk niet. Er is maar één voorbeeld van een concreet project dat (voor een deel) betaald is met ‘energiegeld’: de bouw van het dorpshuis van Venhorst.
De gemeenten hebben al het geld in de begroting gestopt. Dat wil zeggen: de gemeenten hebben er hun huishoudboekje mee op orde gebracht. En ze doen dat anno nu nóg, elk jaar. Ze hebben wel verschillende constructies gekozen, maar op Boekel na heeft geen van de gemeenten geld gestoken in een concreet plan of project.
De Obragas- en Maaslandgasmiljoenen verdwenen geruisloos in de gemeentekassen. Geruisloos, want nergens was er sprake van politieke discussies. De gemeenteraden vonden het prima dat de gemeenten met de energiemiljoenen hun financiële huishouding op orde konden brengen of houden.
De meeste gemeenten hanteerden dezelfde aanpak: de miljoenen werden in een spaarpot gestopt, een deel van het geld werd belegd. Met de opbrengst daarvan, de rente dus, werden projecten gefinancierd. Daar hoefde de gemeente dan niet extra geld voor te lenen. Want ook voor gemeenten geldt: geld lenen kost geld.
[blok_grijs]
Uden, Veghel, Landerd en Boekel waren de eerste die, in 2001 en 2002, hun aandelen Obragas in geld omzetten.
[more]
Het is de tijd van ingrijpende veranderingen op de Europese markt, waar ook de energiesector de gevolgen van ondervindt. De Europese markten worden opengegooid. Belemmeringen voor vrij verkeer van mensen, goederen en diensten verdwijnen. Ook het overheidsmonopolie op de verkoop van energie verdwijnt. Gemeenten hadden aandelen (in Essent, Obragas), of richtten, zoals Oss, zelf een energiebedrijf op, Maaslandgas.
De liberalisering van de markt leidde ertoe dat de gemeenten besloten hun aandelen van de hand te doen. Dat leverde behoorlijk veel geld op. Uden ontving 28,5 miljoen euro voor zijn 80 aandelen Obragas, Veghel 27 miljoen euro (73 aandelen). Het aantal aandelen was evenredig verdeeld onder de gemeenten. Landerd had er 29 en kreeg daar 10,5 miljoen euro voor, Boekel ontving 5,1 miljoen. Oss, Bernheze, en de voormalige gemeenten Lith en Maasdonk waren aandeelhouders van het door Oss opgerichte Maaslandgas (zie ander artikel). Bernheze bezat ook nog aandelen Obragas, die leverden 9,2 miljoen euro op. De (jaarlijkse) dividenduitkeringen waren fors, het ging om enkele tonnen tot enkele miljoenen. Dat geld ging rechtstreeks naar de begroting.
[/more]
[/blok_grijs]
De aandelen leverden, voordat ze werden verkocht, elk jaar winst op in de vorm van dividend. Die uitkeringen vielen door de verkoop natuurlijk weg, maar rente van belegd geld leverde voor de meeste gemeenten voldoende op om de jaarlijkse winstuitkering als inkomsten zeker te stellen. Dat is overigens niet elke gemeente gelukt. Oss en het voormalige Maasdonk met name.
De vraag is: hebben de inwoners geprofiteerd van al die miljoenen? Indirect wel, dat is zeker. Zonder de energiegelden hadden gemeenten vaker en meer moeten bezuinigen. Het energiegeld heeft voorkomen dat er gaten vielen in de begroting, en zoals bekend: elk gat moet gedicht, elk tekort moet terugverdiend worden door middel van bezuinigingen of lastenverzwaring. Dat meeste gemeenten zeggen nog jarenlang te profiteren van de geparkeerde energiegelden. Hoe groot het aandeel van dat geld in de gemeentelijke reservekas is, is volgens de gemeenten niet meer aan te geven. Ze geven aan dat aan de omvang van de reservepotten te zien is ‘dat het geld er nog is’.
[blok_grijs]
Wat deed Oss met de energiemiljoenen?
[more]
Op 15 december 1967 richtten Oss en de omliggende gemeenten de NV Maaslandgas op. De lokale energiemaatschappij werd in de jaren tachtig gekocht door de PNEM, de Provinciale Noord-Brabantse Electriciteitsmaatschappij. Die ging aan het einde van de vorige eeuw op in Essent.
De verkoop van de NV Maaslandgas aan Essent had nogal wat voeten in de aarde. Het duurde, aan het begin van deze eeuw, enkele jaren voordat Oss, Bernheze, Maasdonk en Lith een akkoord hadden bereikt met Essent. Onder de streep konden de vier gemeenten rond de 46 miljoen euro bijschrijven. Dat was met ingang van 2008, een behoorlijke tijd later dan andere gemeenten hun energieaandelen hadden verzilverd.
Het overleg met Essent over de hoogte van de jaarlijkse uitkering is de afgelopen tien jaar een steeds moeizamer proces geworden, schrijft de Raad van Commissarissen in 2008 aan de vier gemeenten. Die ontvingen een dividend, gaswinstuitkering genoemd. Gedoe over tarieven en het doorberekenen van kostenstijgingen was er de oorzaak van dat die uitkering soms jaren later werd betaald.
In die sfeer verliepen de onderhandelingen over het afstoten van de aandelen. Essent heeft een aantal keren aangeboden de gaswinstuitkeringen af te kopen, maar de Maaslandgasgemeenten vonden het aanbod elke keer te laag. Die waren verdeeld volgens een sleutel: de deelname van Oss bedroeg 71 procent, dan volgden Bernheze (10,94 procent), Maasdonk (10,65) en Lith (7,36). Op basis van deze verdeelsleutel werd het afkoopbedrag uitgekeerd: Oss en Lith kregen samen circa 35 miljoen euro (Lith werd in 2010 samengevoegd met Oss), Bernheze 4,9 en Maasdonk 4,8 miljoen.
Oss ontving, zo geeft de gemeente in haar stukken aan, tussen 1999 en 2001 3,2 miljoen euro gaswinstuitkering, en de jaren daarna tussen de 2,1 en 2,4 miljoen.
Oss kon het wegvallen van die uitkering niet afdekken, zoals Veghel dat wel kon met het Obragas-geld. “Tien, vijftien jaar lang zouden we dat kunnen doen, maar daarna zouden we geld tekortkomen”, zegt Jan van Loon, die zestien jaar lang wethouder was en de meeste van die jaren de financiën beheerde.
Oss besloot om jaarlijks een extra bedrag af te boeken van het Maaslandgas-geld: 50.000 euro tot en met 2013, daarna twee jaar 55.000 euro en vanaf 2016 72.000 euro. De gemeente heeft berekend dat in 2044 het Maaslandgas-geld op is. Tussendoor heeft Oss nog eens een extra bedrag (van 5,3 miljoen) uit de Maaslandgas-pot gehaald om daarmee algemene uitgaven te dekken. Toen Oss na de afkoop van de Maaslandgas-uitkeringen goed in de slappe was zat heeft de gemeente enkele geldleningen afgelost. De redenering was dat Oss anders geld had moeten lenen en dat had de gemeente meer geld gekost.
[/more]
[/blok_grijs]
Dit artikel verscheen in het Brabants Dagblad
