Het filiaal van ING in Polen, dat een belangrijke rol speelt in deze week onthulde witwas-constructies, heeft nog altijd zeer gebrekkige anti-witwascontroles. Ondanks beloftes van het Nederlandse management om orde op zaken te stellen, lukt het hen niet om het Poolse kantoor in het gareel te krijgen. Verdachte transacties worden door de Poolse afdeling amper onderzocht en het lokale management weigert om informatie over klanten en betalingen te delen met het hoofdkantoor. Dit blijkt uit onderzoek van platform Investico en Het Financieele Dagblad in het kader van de FinCEN Files, een wereldwijd onderzoek naar verdachte banktransacties. ‘Polen begint een vloek te worden voor ING’, aldus een direct betrokkene.

ING zou haar leven beteren, was de belofte toen de bank in 2018 voor 775 miljoen euro schikte met het Openbaar Ministerie vanwege haar falende anti-witwasbeleid.¹ Maar hoewel ING Nederland sindsdien alerter is op criminele klanten en verdachte transacties, blijven de dochterfilialen in ruim veertig andere landen een blinde vlek, zeggen meerdere betrokkenen die op voorwaarde van anonimiteit met Investico en het FD spraken. Vooral Polen, waar ING ruim vier miljoen klanten heeft, zorgt voor kopzorgen: ‘We kregen gewoon niet de informatie die we nodig hadden’, zegt een anti-witwasmedewerker die tot vorig jaar bij de bank werkte. ‘Je hebt een enorme informatieachterstand en krijgt nauwelijks grip op wat er gebeurt’, zegt een voormalige ING-bestuurder die nauw met de Poolse directie samenwerkte.

ING mist ‘bankbreed’ antiwitwassysteem

Om te voorkomen dat buitenlandse kantoren risicovolle betalingen doen waar het hoofdkantoor geen weet van heeft, beloofde ING in 2017 aan De Nederlandsche Bank om een computersysteem te maken waarmee het verdachte transacties in alle landen kan opsporen. In het voorjaar van 2019 moesten de eerste paar landen op dat systeem zijn aangesloten. Dat is mislukt: op het moment van de deadline gebruikte geen enkel ander land het systeem. Eind dit jaar moeten alle veertig landen met hetzelfde systeem werken. Een betrokkene vertelt dat naast Nederland pas slechts enkele landen aangesloten zijn. 

Toch is zo’n systeem ‘absoluut cruciaal’ om witwassen tegen te gaan, zegt Graham Barrow, anti-witwasexpert die nu banken adviseert. ‘Als je het niet doet, maken criminelen daar gebruik van. Zij zullen zaken doen met verschillende onderdelen van ING die niet met elkaar communiceren. Criminelen zijn niet uit op de laagste prijs, maar op het vinden van gaten in je processen.’ 

De oorzaken waarom het ING niet lukt zijn legio: de bank werkt met tientallen oude computersystemen, in elk land gelden andere regels waardoor data moeilijk samen te voegen zijn, en sommige kantoren weigeren simpelweg te investeren of informatie te delen met het hoofdkantoor. Het opzetten van dit transactiemonitoringssysteem in Polen gaat bijzonder stroef, vertellen betrokkenen. ‘Niets anders dan hakken in het zand’, zegt een anti-witwasexpert die nauw met de Polen samenwerkte. ‘De Poolse directie zag het niet zitten.’  

ING Polen verschuilt zich achter privacywet

Een van de moeilijkheden is dat Polen haar nationale privacywetten heel strikt toepast. ING Polen zegt daarom dat het geen informatie mág delen met het hoofdkantoor, vertellen meerdere bronnen. ‘De Poolse wet werd misbruikt om geen informatie te hoeven delen met het hoofdkantoor’, zegt een betrokkene. ‘Polen verschuilt zich achter lokale privacywetten’, zegt ook Graham Barrow. ‘Polen is zeer onverzettelijk als het gaat om het delen van informatie buiten de landsgrenzen. Polen is extreem problematisch, het is ontzettend moeilijk voor banken als ING om daar informatie los te krijgen.’ Een hooggeplaatste medewerker van ING Polen bevestigt aan Gazeta Wyborcza dat het om privacyredenen geregeld weigert om klantdata te delen met het hoofdkantoor. 

De Raad van Commissarissen van ING reisde vorig jaar zelfs af naar Polen om poolshoogte te nemen bij de anti-witwasafdelingen aldaar. De toezichthouders wilden een signaal afgeven dat anti-witwasmaatregelen serieus worden genomen tot aan het hoogste niveau binnen de bank.[^2] Een unicum: nog nooit reisde de Raad van Commissarissen naar het buitenland om anti-witwasmaatregelen te versterken. Naast Polen bezocht de Raad ook België, Slowakije en Roemenië.  

Of het genoeg is, moet blijken. ‘Hun topman is een nogal dwarse figuur’, zegt een oud-bestuurder. ‘Hij heeft een hele sterke mening en drukt dingen door. Anti-witwasmaatregelen zijn aan hem lastig te verkopen: de kosten zijn astronomisch en voor klanten heeft het geen enkel voordeel.’

Maar de problemen bij ING Polen vormen een risico voor de bank als geheel. Afgelopen zondag onthulden Investico, Trouw en het Financieele Dagblad dat ING Polen jarenlang een hoofdrol speelde in één van de grootste Russische witwasnetwerken die ooit zijn onthuld. ING voerde transacties uit voor twee bedrijven die volgens de Amerikaanse autoriteiten een spil zijn in het illegaal wegsluizen van miljarden dollars uit Rusland. De bedrijven konden bij ING jaren terecht, zelfs nadat mediaberichten naar buiten kwamen over het schandaal en andere banken afscheid hadden genomen van klanten die betrokken waren bij het witwasnetwerk. De kans bestaat dat ING opnieuw boetes krijgt voor haar rol in dit schandaal.

Estland

De problemen bij ING Polen doen denken aan het Danske Bank-filiaal in Estland. De Deense bank is sinds 2017 verwikkeld in een grote witwasaffaire waar schandaal na schandaal aan het licht komt. Criminelen konden in het Estse filiaal in Tallinn jarenlang hun gang gaan: de bank deed nauwelijks anti-witwascontroles en duizenden buitenlandse klanten, voornamelijk uit Rusland en andere voormalige Oostbloklanden, konden in negen jaar tijd zo’n tweehonderd miljard euro aan verdacht geld door de bank sluizen. Het kantoor in Estland gebruikte een eigen computersysteem waardoor het hoofdkantoor geen idee had wat er in Tallinn[^3] gebeurde. Inmiddels is het Estse filiaal van Danske Bank op last van de autoriteiten gesloten,[^4] en onderzoekt de Estse toezichthouder meer dan tien verschillende witwaszaken.[^5]

De buitenlandse kantoren zijn een probleem voor vrijwel elke grote bank, zegt Graham Barrow. ‘Grootbanken zijn gegroeid door fusies en overnames. Al doende werden banken een verzameling van allemaal verschillende computersystemen. Dus we zitten nu met banken die eilanden van informatie hebben. De systemen praten niet met elkaar, en dat maakt transactiemonitoring ongelooflijk moeilijk.’

ING Nederland zegt in een reactie dat ING Polen al jaren anti-witwassystemen heeft die voldoen aan de eisen van ING Groep en de betrokken toezichthouders. Sinds 2017 is de bank bezig ‘een wereldwijde aanpak voor transactiemonitoring te ontwikkelen.’ Hoe vergevorderd dat plan is, wil de bank niet zeggen, maar ING Polen bevestigt dat het nog niet volledig is aangesloten op het ING-brede systeem. ING Nederland en ING Polen ontkennen dat ze slechte relaties hebben. Polen wisselt informatie uit met het hoofdkantoor op basis van de Poolse privacywet, en het hoofdkantoor heeft daar begrip voor, stelt het Poolse management. Een anonieme directeur van ING Polen geeft in een gesprek met de Poolse Gazeta Wyborcza wel toe dat het hoofdkantoor in zijn ogen is doorgeslagen en zich sinds de schikking overdreven streng aan de anti-witwasregels houdt.