“Ik werd wakker en er stond 400 man politie en de oproerpolitie voor mijn deur die mij duidelijk maakten dat ik moest vertrekken,” vertelt Martha Renteria. “Ze gebruikten traangas en sloegen m’n twee zonen. Mij gooiden ze met baby tegen de grond, ze schopten me als een hond. Mijn man verzette zich en werd een dag in de gevangenis gezet. Toen hebben ze m’n huis vernietigd. Mijn identiteitskaart, geboorteaktes van m’n kinderen en de papieren van m’n huis, alles hebben ze verbrand.”
Martha Renteria woonde al zo’n vijftien jaar in El Jarillón, een clandestiene woonwijk bovenop een dijk in de stad Cali. In juni vorig jaar werd ze door de oproerpolitie haar huis uitgezet. Ze keerde terug naar haar oude buurt en bouwde een nieuw hutje van plastic en afval. Afgelopen 18 oktober werd ze opnieuw door de politie weggestuurd. Tientallen anderen overkwam hetzelfde.
Dat is niet het ‘Nederlandse poldermodel’ zoals waterschappen en ingenieursbedrijven dat graag exporteren. Toch adviseren die Nederlandse partijen in het Colombiaanse Cali wél bij de ontwikkelingen rond de rivierdijk in El Jarillón.
Net als veel buurtbewoners trok Martha jaren geleden naar de dijk rond de stad om het oorlogsgeweld op het platteland van Colombia te ontlopen. Ze kocht via via een stuk grond en bouwde een huisje. ‘Ik had wat kippen en konijnen en ik verkocht maaltijden. Zo kwam ik rond en zorgde ik voor mijn drie kinderen. Nu ben ik alles kwijt.’
Bewoners van de dijk langs de oevers van de Cauca-rivier worden hun huis uitgezet. De huizen moeten weg om de dijk te kunnen verstevigen.
Volgens de lokale autoriteiten moeten zij en minstens 26.000 anderen verhuizen, zodat de dijk waarop ze wonen versterkt kan worden. ‘Dat moet van de Nederlanders’, zeggen ze. Versterking van de dijk is onderdeel van een Nederlands-Colombiaans project om overstromingen te voorkomen, gefinancierd met geld voor ontwikkelingssamenwerking en internationale handel.
Advies
Nederlanders adviseren in Colombia sinds het land in 2011 getroffen werd door zware overstromingen. President Santos riep de hulp van premier Rutte in. Die beloofde steun en schakelde bedrijven en waterschappen in om onderzoek te doen.
Royal HaskoningDHV en Waterschap Aa en Maas adviseerden na onderzoek om alle huizen op de dijk te verplaatsen. Dat is niet wat er nu gebeurt. Huizen worden afgebroken en veel mensen krijgen geen enkele compensatie. Een bejaarde vrouw wandelt hand in hand met haar man over de dijk en vertelt wat een gemeentefunctionaris haar een dag eerder vertelde: ‘U bent al oud, voor die paar jaar die u nog te leven heeft krijgt u geen huis’. Hoewel er vanuit een nationaal infrastructuurfonds miljoenen euro’s beschikbaar zijn voor het bouwen van nieuwe huizen, is er een groot tekort.
Arcadis schreef in samenwerking met waterschap De Dommel in een advies dat de illegale bebouwing op de dijk moest stoppen. Het is onderdeel van een groter project getiteld Ruimte voor de Rivier Cauca. ‘Wij brengen een stukje governance in,’ zegt Louis Bijlmakers van Waterschap De Dommel. ‘Arcadis doet de techniek en wij leren de Colombianen hoe ze een project moeten organiseren en belanghebbenden kunnen betrekken.’ Dat zou een typisch Nederlands poldermodel moeten opleveren. De Colombiaanse autoriteiten schrijven dat ze in navolging van de Nederlanders ‘stakeholderbijeenkomsten’ hielden en een online platform opzetten waar mensen hun meningen over het project kwijt konden.
‘U bent al oud, voor die paar jaar die u nog te leven heeft krijgt u geen huis’
Maar de mensen op de dijk hebben nog nooit van die stakeholderbijeenkomsten of een online platform gehoord, zeggen ze. ‘Ons is niets verteld. We wisten niet eens dat we moesten verhuizen. Dat bleek pas toen ze onze huizen kwamen vernietigen,’ zegt Jakeline Ariza, de woordvoerder van de bewoners van de wijk.
Zowel de beide waterschappen als Arcadis en Royal HaskoningDHV laten nadrukkelijk weten niet op de hoogte te zijn van het geweld in Cali en nooit geadviseerd te hebben de dijk gewelddadig te ontruimen. Waterschap Aa en Maas en de twee ingenieursbureaus geven momenteel geen advies meer aan de autoriteiten in Cali, alleen De Dommel is er nog wel actief.
De Dommel
Op een donderdagochtend in oktober staat iedereen in de gemeenteraadszaal van Cali op wanneer er met een beamer filmpjes van het nationale en departementale volkslied worden afgespeeld. Vandaag debatteren enkele raadsleden over de vermeende mensenrechtenschendingen bij de ontruiming van de dijk. De tribune zit vol met bewoners van de Jarillón. Veel stoelen van raadsleden zijn leeg, de burgemeester is er evenmin.
Gemeentesecretaris voor noodgevallen en rampen Rodrigo Zamorano Sanclemente wuift de beschuldigingen weg en verdedigt zich met behulp van de studies van de Nederlandse ingenieursbedrijven en waterschappen. ‘Volgens de studies van los holandeses moeten we de dijk ontruimen, anders loopt de hele stad gevaar’, houdt hij de vergadering voor.
‘Volgens de studies van los holandeses moeten we de dijk ontruimen, anders loopt de hele stad gevaar’
Raadslid Molina twijfelt aan de motieven van gemeentesecretaris Zamorano. ‘Slechts een deel van de dijk wordt nu ontruimd, precies het deel waar de burgemeester met z’n eigen bedrijf een grote haven wil bouwen.’
De komende jaren zet waterschap De Dommel, met financiering van het NWB Fonds, de samenwerking voort. Bijlmakers van De Dommel gaat een plan te maken om de dijk ook in de toekomst goed te onderhouden. ‘De milieuautoriteit in Cali is een goede partner, een van de betere in Colombia,’ zegt Bijlmakers. ‘Dat is een partij waar je graag bij bent als Nederlandse organisatie.’
