De overheid verspilt nu al decennia veel geld aan mislukte ICT-projecten. Volgens zeer ruwe schattingen gaat dat om een bedrag tussen de 1 en 5 miljard euro per jaar. De paar pogingen om controle over de ICT-projecten te krijgen zijn allemaal verzand.
Ook de onlangs in de Kamer besproken aanbevelingen van commissie-Elias veranderen niets aan het probleem: ze zijn voor de hand liggend, een deel van de voorgestelde maatregelen is al lang ingevoerd en het kabinet heeft de voorstellen ook nog eens verder afgezwakt.
Het werkelijke probleem laat de commissie-Elias onbesproken: ambtenaren en ICT-aannemers onderhouden veel te nauwe banden. Zo sloten overheid en branche vorig jaar een convenant af, dat bijvoorbeeld personele uitwisseling tussen de twee regelde. Twee keer per jaar komen topambtenaren en topmannen van ICT-bedrijven samen om de strategische ICT-agenda van het Rijk te bespreken. Ook lagere ambtenaren ontmoeten op netwerkborrels en feestelijke congressen vertegenwoordigers van ICT-bedrijven.
Screenshot van filmpje van iBestuurcongres 2015: ‘Bestemming iOverheid’ (YouTube)
Een jaarlijks hoogtepunt in die nauwe samenwerking is het terugkerende iBestuur-congres. In januari komen topambtenaren en ICT’ers in een congrescentrum bijeen om te praten over de ICT-toekomst van de overheid.
‘Mijn naam is Van Boxtel, Roger van Boxtel.’ De openingsmuziek van James Bond kondigt de voormalig D66-minister aan. Op 15 januari 2013 vindt het jaarlijkse ICT-congres plaats met als het thema ‘Net als in de film….Ik wil het!’ De congreshal in Den Bosch is blauw verlicht, voor de deur ligt een rode loper en minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst prijst ’s ochtends voor de volle zaal het congres.
‘De informele contacten die je daar opdoet maken het bouwen aan de digitale Rijksoverheid wat makkelijker’
De workshops vanmiddag hebben slogans uit films als titel gekregen. De workshop van het virtueel politiekorps heet ‘May the force be with you’, de elektronische auto van Siemens heet ‘The fast en the furious’ en twee ambtenaren van de gemeente Rotterdam spreken over het hergebruik van ICT onder de noemer ‘Show me the money’. Maarten Hillenaar, op dat moment nog Rijks-CIO, de hoogste ICT-ambtenaar van het Rijk, is enthousiast. ‘Het is meer een festivalsfeer dan een congres. Mensen moeten echt wat doen,’ zegt hij voordat hij de ‘superbus’ van Siemens instapt.
’s Middags eten de ambtenaren en consultants aan witte statafels samen een broodje. ‘Je treft elkaar bij de borrel, bij de koffie, bij het eten’, zegt een bezoeker. ‘De informele contacten die je daar opdoet maken het bouwen aan de digitale Rijksoverheid wat makkelijker.
Twee jaar later staat op het podium een nagebouwde vliegtuigromp. Lichten zwiepen en de dramatische muziek zwelt aan in de grote hal van congrescentrum 1931 in Den Bosch. De opening van het iBestuurcongres 2015 is in volle gang. Het thema luidt: ‘Bestemming iOverheid’, en de hele dag staat in het teken van ‘samen reizen’.
Marcia Luyten, doorgaans kritische journalist bij tv-programma Buitenhof, is de dagvoorzitter van dienst. Tussen de vliegtuigenstoelen en het stewardessenkarretje interviewt ze minister van Wonen en Rijksdienst Stef Blok (VVD) die zojuist het congres opende met een parabel over avonturier sir Edmund Hillary en zijn sherpa Tenzing Norgay.
Blok mag een groot ICT-project graag vergelijken met bergbeklimmen. Soms is er sprake van een tegenslag. ‘Zoals sneeuwstormen, een bug in de software of kritische Kamerleden’, zegt de minister met een knipoog. De ruim duizend aanwezigen grinniken instemmend. ‘Wanneer je een berg beklimt gaat het er niet om wie als eerste op de top is, maar dat je samen de top bereikt.’
Alle tegenslagen ten spijt, bij dit congres voor de ambtenarij en de ICT-sector draait het om optimisme. Minister Blok vindt grote ICT ‘vooral ongelofelijk gaaf!’. Dan is het woord aan oud VVD-voorzitter Bas Eenhoorn, voormalig burgemeester van Alphen aan de Rijn en nu commissaris digitalisering van het Rijk, en belast met het digitaliseren van al het verkeer tussen burgers en overheid. ‘Vanuit de cockpit’ vraagt hij zich hardop af waarom het bedrijfsleven eigenlijk geen gebruik kan gaan maken van het BSN-nummer – het oude sofinummer waar de overheid momenteel alle (privacygevoelige) informatie van burgers mee administreert.
’s Middags wijzen vrouwen in lichtblauwe KLM-pakjes ambtenaren en ICT’ers de weg naar de workshops. Sessies zoals ‘Traveling Apart Together’ waarin CIO Perry van der Weyden van Rijkswaterstaat vol trots een interview afneemt met directeur Jan Gieles van SYSQA, het bedrijf dat Rijkswaterstaat al vijftien jaar ‘in de regierol helpt’.
Gedurende de lunch knabbelen de ambtenaren en consultants aan de vele wereldhapjes die overal in de hallen te vinden zijn, van loempia’s tot hamburgers. En, zo kondigt de brochure aan, ‘tijdens de borrel is ’t net werken’.
Dat is precies waar dit jaarlijks terugkerende congres om draait: het vertrouwen en de innige, gezellige samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven verder versterken. Volgens Hillenaar ligt hier het antwoord op de problemen met de ICT-overschrijdingen. Op een vorig iBestuurcongres zei hij: ‘ik vertel geen geheim als ik zeg dat wij dat niet zonder de markt kunnen.’
Andersom geldt hetzelfde. De overheid is goed voor zo’n veertig procent van de omzet van de ICT-sector en hiermee de belangrijkste opdrachtgever. Het bedrijfsleven staat dan ook te trappelen om de banden verder aan te halen. En de overheid werkt daar van harte aan mee.
