De democratische verantwoording over besteding van het nuts-geld is zwak en rust dikwijls op vage en ondoordachte onderbouwing. Dat blijkt uit een voorlopige inventarisatie van Investico.
Het onderzoek laat zien dat de privatisering van de energiesector sinds eind jaren tachtig een ongekend lucratieve onderneming is geweest voor gemeenten en provincies die aandeelhouders waren van de bedrijven. Behalve de verkoopopbrengsten (28,1 miljard) bedongen de overheden ook almaar hogere dividenden (7,7 miljard) en ontvingen ze rente over de opbrengsten die ze belegden (2,8 miljard). Niet eerder werden de opbrengsten zo nauwkeurig becijferd. De energie-inkomsten per gemeente staan minimaal gelijk aan vijf jaar gemeentelijke belastingen.
Als eerste casus heeft De voor de gemeente ’s-Hertogenbosch uitgezocht hoe die haar energieverdiensten besteedt. Daarbij is samengewerkt met het Brabants Dagblad en Omroep Brabant. Den Bosch verdiende als grootaandeelhouder van Essent zo’n 700 miljoen euro sinds 1993, ofwel rond de 12.000 euro per huishouden. Het geld ging vooral naar grote projecten, terwijl de stad bezuinigt op cultuur, amateursport en zorg. Het levert een eerste constante in het onderzoek naar de besteding van de energiemiljarden: in veel gevallen is het geld geïnvesteerd in gebouwen als theaters, bibliotheken en muziekscholen, terwijl tegelijkertijd is bezuinigd op zaken als cultuur, boekencollecties en muzieklessen.
De Brabantse SP-gedeputeerde Nico Heijmans zag de provinciale begroting in tien jaar tijd verdubbelen. ‘We wisten bij God niet waar we het geld aan moesten besteden’, zegt hij in De Groene Amsterdammer. ‘We hadden zelfs extra ambtenaren in dienst genomen om het geld weg te zetten.’
Investico wil dit jaar van zo veel mogelijk gemeenten en provincies achterhalen hoeveel zij verdiend hebben aan de energieprivatiseringen, en hoe zij dat geld hebben besteed dan wel belegd.
