Onderdeel van dossier

De schuldenindustrie

Wie verdient er aan mensen met schulden?

Incassobureaus overtreden de privacywet bij de massale verkoop van gegevens over Nederlandse burgers. Databedrijven van de sector hebben de afgelopen jaren profielen aangelegd van vrijwel alle 8 miljoen Nederlandse huishoudens zonder dat die daarover zijn geïnformeerd. Door de verkoop van de profielen kunnen consumenten worden geweerd uit verzekeringen of bij energiemaatschappijen en soms zelfs bij de toewijzing van een sociale huurwoning.

Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor de Groene Amsterdammer dat woensdag wordt gepubliceerd. Privacy waakhond Autoriteit Persoonsgegevens is nalatig bij het toezicht op de databedrijven van de incassosector, zegt hoogleraar informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam Jan Kabel: ‘Ze zitten nergens achteraan en doen helemaal niks aan dit soort databedrijven’.

Miljoenen Nederlanders

Databedrijf EDR, dochter van rechtsbijstandsverzekeraar DAS, heeft gegevens over 7,5 miljoen Nederlanders. Incassobedrijf Lindorff beschikt over de financiële gegevens van 10,3 miljoen consumenten en het bedrijf Focum is kampioen met data over 10,5 miljoen burgers, ofwel vrijwel elke volwassene met een eigen portemonnee. De data worden verwerkt tot profielen en verkocht aan commerciële partijen.

Incassobedrijf Direct Pay zegt informatie te hebben opgeslagen over de ‘betaalervaring’ van 5 miljoen consumenten. Die data worden gemengd met andere informatie waaronder ‘atypisch gedrag, zoals gemaakte fouten bij het invoeren van gegevens tijdens een online bestelling’ – wat iets kan zeggen over iemands opleiding of het Nederlands als moedertaal.

Volgens de privacywet zijn de bedrijven verplicht om het burgers te melden wanneer ze hun gegevens overdragen aan een ander bedrijf. ‘Je hebt er recht op om te weten op basis van welke gegevens je behandeld wordt. Ook als het incassobedrijf en databedrijf onder één dak zitten’, zegt hoogleraar Kabel. Arnold Roosendaal, mededirecteur van Privacy Company en gepromoveerd op profilering en privacy: ‘Als een betrokkene niet geïnformeerd wordt over de verkoop van zijn of haar kredietscore, is dat een schending van de informatieplicht.’

Rol toezichthouder

De Autoriteit Persoonsgegevens heeft de afgelopen veertien jaar geen onderzoek gedaan naar de sector. De privacy waakhond vindt de branche zelf verantwoordelijk voor het opstellen van een nieuwe gedragscode, zegt het in een reactie. ‘Maar we kunnen ons voorstellen dat de sector daar pas mee komt als de nieuwe privacywetgeving is uitgekristalliseerd.’

‘We hebben de handel in betalingsgegevens niet onderzocht maar dat het erop lijkt dat het echt onrechtmatig is. Dit is een hele nare handel.’

Reactie van Autoriteit Persoonsgegevens naar aanleiding van ons onderzoek op BNR

Geen reactie

Databedrijf Experian gaat niet in op vragen over hun schending van de privacywet. Volgens Focum en EDR wordt de informatieplicht aan burgers in haar contracten verschoven naar de koper van de data. Bekende gebruikers van de financiële profielen, zoals Nuon, E.ON en Vodafone, zijn daar laconiek over. ‘Klanten kunnen zelf vragen wie de toets uitvoert’, zegt de woordvoerder van Nuon.

De branche is zelf verantwoordelijk voor een nieuwe gedragscode

Maar zelfs klanten die actief vragen naar informatie die de bedrijven over hen hebben verzameld, worden onvolledig geïnformeerd, blijkt uit het onderzoek. Tien consumenten vroegen databedrijven EDR, Focum en Experian wat zij over hen hadden opgeslagen. Ze kregen karige of weinigzeggende antwoorden.



Toen Investico zich voordeed als betalende klant en dezelfde profielen opvroeg, kwam meer en andere informatie naar boven. Ook dat is in strijd met de wet.



Verouderde profielen

Foute of verouderde profielen bezorgen consumenten vaak forse schade, blijkt uit het onderzoek. Nieuwe gebruikers van adressen waarop ooit iemand met schulden heeft gewoond, worden geweigerd door een energiemaatschappij. Anderen zijn na een succesvol traject in de schuldsanering bijvoorbeeld geweigerd voor een autoverzekering.



Lees ook ons commentaar in De Groene Amsterdammer: ‘Incassobedrijven verpatsen illegaal persoonsgegevens’

Investico-redacteur Karlijn Kuijpers vertelde dinsdagmiddag bij De Nieuws BV op Radio 1 over het onderzoek. Luister het hier terug.

Lees het nieuws bij Nrc Handelsblad en de NOS.

HH-11154872_Paul-van-Riel

Longread

U staat op een zwarte lijst

Incassokantoren hebben stilletjes grote zwarte lijsten aangelegd van bijna iedereen die…

Debatavond

Terugkijken: debatavond over de schuldenindustrie

Hoe verdien je geld aan mensen zonder geld?

Auteurs

54-Investico-07-06-201700996

Karlijn Kuijpers

Karlijn studeerde milieuwetenschappen en criminologie en deed voor SOMO onderzoek naar de relatie tussen bedrijven en landconflicten in …
Profiel-pagina
210506-Investico – Portret Thomas_RT-01 klein

Thomas Muntz

Hoofdredacteur

Thomas Muntz is hoofdredacteur van Investico en doceert in de jaarlijkse masterclass onderzoeksjournalistiek. Voor Investico schreef hij de …
Profiel-pagina
54-Investico-07-06-201701169

Tim Staal

Tim promoveerde in het internationaal milieurecht en is docent internationaal recht aan de UvA. Als onderzoeksjournalist schreef hij onder …
Profiel-pagina