‘Ik ben even de zelfbenoemde voorzitter van deze hoorzitting. Zo gaat dat met een bijzondere procedure’, zegt SP-Tweede-Kamerlid Henk van Gerven tegen de half gevulde Troelstrazaal van de Tweede Kamer. De onofficiële hoorzitting is haast-je-rep-je georganiseerd op initiatief van de SP, het CDA en GroenLinks om van artsen en belangenvertegenwoordigers van zorgaanbieders en patiënten te horen wat zij vinden van het inperken van de vrije artsenkeuze.
De oppositie werd dan ook vorige week verrast door de blokkade van de coalitie en haar gedoogpartners D66, ChristenUnie en de SGP om hier een ‘echte’ hoorzitting over te houden. Minister Edith Schippers van Volksgezondheid wil, gesteund door een meerderheid in de Kamer, haast maken met de parlementaire goedkeuring voor een wijziging van artikel 13 in de Zorgverzekeringswet.
Als het aan het kabinet ligt mogen burgers straks niet meer zelf hun medisch specialist in ziekenhuizen of de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) kiezen. Zorgverzekeraars moeten deze keuze voor hun verzekerden gaan maken binnen het aanbod aan zorgverleners dat zij hebben gecontracteerd. Het voorstel staat nog niet zwart op wit, maar is in grote lijnen duidelijk: hoe duurder de polis, hoe meer keuzevrijheid – en omgekeerd. Naast de bestaande goedkopere naturapolis en de dure restitutiepolis komt er een budgetpolis: geen vergoeding voor medische hulp buiten een zorgcontract. Dit zou een miljard euro aan bezuinigingen moeten opleveren omdat de zorgverzekeraars, volgens de minister, dan gericht zorg kunnen inkopen. Want, is de redenering, zij kunnen patiënten sturen naar de door hen geselecteerde beste zorg tegen de beste prijs.
Uit eerder onderzoek van Investico, dat werd gepubliceerd in De Groene Amsterdammer, blijkt dat zorgverzekeraars nooit aan gerichte zorginkoop hebben gedaan omdat zij nog maar zicht hebben op hooguit twintig procent van de behandelingen. Desondanks vinden Schippers en de partijen die achter haar staan een openbare hoorzitting ongewenst. De drie oppositiepartijen hebben daarom tijdens het weekend in allerijl uitnodigingen rondgestuurd om deze provisorische bijeenkomst mogelijk te maken. De aanwezigen schrapten maar al te graag hun afspraken, verzetten hun poli’s en besprekingen om hun geluid te laten horen in de Tweede Kamer. Tijdens de hoorzitting blijkt al snel waarom. Unaniem oordelen zij dat deze systeemwijziging de kwaliteit in de zorg bedreigt, de persoonlijke relatie in de spreekkamer aantast en daarnaast de kosten juist doet toenemen. Zij vrezen een ramp.
De psychiater Cobie Groenendijk komt met een concreet voorbeeld van de verwachte kostenstijging als de artsenkeuze wordt beperkt. ‘Een patiënt moet dan maar zien of de verzekeraar zijn of haar psychiater heeft gecontracteerd. Dat is straks elk jaar weer afwachten. In het ergste geval moeten patiënten dan steeds hun opgebouwde band met de arts verbreken en opnieuw beginnen. Dit rondpompen van mensen door het zorgsysteem zal eerder zorgen voor extra kosten dan voor minder.’
Joost Baas van het Instituut van Psychologen viel Groenendijk bij. ‘Mensen die gebruik maken van de GGZ hebben vaak een brein dat niet werkt. Zij horen graag van hun huisarts – die ze kennen – wie ze moeten kiezen, en vooral niet van een zorgverzekeraar.’ Want hoewel de huisarts is uitgezonderd van de keuzebeperking, ervaren zij het wel als een probleem als zijn hun patiënten doorverwijzen naar een medisch specialist.
En juist deze door Schippers bejubelde poortwachterfunctie van de huisarts wordt bedreigd door het nieuwe wetsvoorstel, meent Kirsten Hauber van de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie. ‘Huisartsen kunnen straks niet meer vaak doorverwijzen naar psychologen waarmee ze veel hebben samengewerkt en waarmee ze goede ervaringen hebben. Dat hangt dan puur van de polis van hun patiënten af. Dat ondermijnt de basis van ons vak: vertrouwen.’
Naast deze praktische bezwaren hameren de sprekers vooral op de onethische dimensie van het beperken van de vrije artsenkeuze. ‘Zelfbeschikking en lichamelijke integriteit is een grondrecht’, betoogde Jan van Dijk, chirurg bij Ziekenhuis Gelderse Vallei. ‘Als arts moet ik deze integriteit schenden om te kunnen genezen. Zoiets is ontzettend intiem. Dat kan ik alleen doen met vertrouwen dat uit vrije wil door de patiënt wordt gegeven.’ De radioloog Lewi Vogelpoel beaamt deze angst dat ze vanwege polisvoorwaarden straks patiënten niet meer mag helpen. ‘Dat doet mij veel als mens en als arts. Ik heb immers mijn eed aan de patiënt gezworen, niet aan de zorgverzekeraar.’ En ook is er een politieke dimensie: er ontstaat met het verschil in polissen langs de salarislat van burgers een tweedeling in de zorg. De wettelijke toegankelijkheid tot de zorg wordt aangetast en daarmee de solidariteit in het zorgstelsel.
Het stoort de uitgenodigde sprekers enorm dat de politieke voorstanders van het inperken van de vrije artsenkeuze niet eens de moeite hebben genomen om zich middels een hoorzitting te laten informeren. ‘Denk aan de mogelijkheid om te bezinnen voor te beginnen’, merkt Karel Rosmalen namens de Landelijke Huisartsen Vereniging droogjes op. ‘We beginnen aan een experiment op basis van inkoop- en kwaliteitsindicatoren die er niet zijn. Als artsen dat zouden doen met hun patiënten – ondenkbaar.’ Joost Baas van het psychologeninstituut vult Rosmalen aan: ‘Wij artsen moeten – en terecht – evidence based werken. En wat doet de politiek? Die duwt ideeën door zonder enige wetenschappelijke basis.’
Psychiater Cobie Groenendijk: ‘Ik had nooit gedacht dat ik hier zou komen te staan om het hart van de zorg – de relatie dokter-patiënt – te moeten verdedigen.’ Ze is al twintig jaar lid van de PvdA, en begrijpt niet dat de partij die staat voor ‘verbindingen in de samenleving’ die nu ‘op grove wijze doorsnijdt met deze wetswijziging’. Er komen onderzoeken te voorschijn waaruit blijkt dat 85 procent van de Nederlandse burgers vrij wil kunnen kiezen voor de dokter. Desondanks vonden de meeste zorgspecialisten van de Kamer het niet nodig om zich te laten informeren door de professionals uit het veld en door patiënten die ervaring hebben met de omgangswijze van de zorgverzekeraar met hun vergoedingen van de declaraties.
Desgevraagd geeft Lea Bouwmeester, zorgspecialist van de PvdA, tijdens een telefonisch interview de reden dat haar partij voor de wetswijziging van artikel 13 is. ‘We gebruiken het als een vliegwiel om beter te kunnen sturen op kwaliteit. Er is al veel bekend over kwaliteit, maar het is nu te versnipperd. Daarom: de ervaringen van patiënten, de objectieve kwaliteitsnormen van de zorgverleners en die van de zorgverzekeraars bundelen en begrijpelijker maken. Het inkoopbeleid van de zorgverzekeraars moet openbaar worden, welke indicatoren ze hanteren moet transparant worden.’ Ze noemt zichzelf ‘een heilige gelovige’ en verwacht dat ‘we nu een stap vooruit kunnen zetten’. En, geeft ze toe, de beperking van de artsenkeuze staat ook in het regeerakkoord.
Het plenaire debat over de vrije artsenkeuze is morgen en donderdag in de Kamer.
